Τα «αρχεία Τζήμα» καλύπτουν την πιο κρίσιμη περίοδο, έναν τεράστιο όγκο εγγράφων από το 1943-49. Από τα κιβώτια ξεπηδούν όχι μόνο η φρίκη της εμφύλιας σύγκρουσης αλλά και τα τραγικά αδιέξοδα στα οποία προσέκρουσε ένα γενναίο αντιστασιακό κίνημα.

Πέρα από τις εσωτερικές αντιστάσεις αντιμετώπιζε αξεπέραστα εμπόδια· πάλευε σε μόνο μία χώρα ενώ ο πόλεμος ήταν παγκόσμιος. Υστερα από κάθε πόλεμο –είτε ιμπεριαλιστικό όπως ο Α΄ Παγκόσμιος είτε πατριωτικό όπως ήταν ο Β΄– ακολουθεί μοιρασιά. Και η Ελλάδα ήταν η χώρα για την οποία «η σοβιετική Ρωσία δεν επρόκειτο να έρθει σε σύγκρουση με την Αγγλία»!

Και ποιος τα είπε αυτά; Ο στρατηγός Νικολάι Κορνέγεφ της GRU, της πιο «πολιτικής» μυστικής υπηρεσίας. Ηρωας του Στάλινγκραντ, όπου άφησε το ένα πόδι του. Και το 1943 στάλθηκε σύνδεσμος στον Τίτο. Εκεί τον συνάντησε, απεσταλμένος του ΕΛΑΣ, ο Ανδρέας Τζήμας. Ο ευφυής και τραγουδισμένος «Σαμαρινιώτης». Για ν’ ακούσει και τις… λεπτομέρειες: «Η γραμμή σας είναι λανθασμένη με παρεκκλίσεις και επιπλέον η Αγγλία ενδιαφέρεται εξαιρετικά για την Ελλάδα. Η σοβιετική Ρωσία έχει ανάγκη από ειρήνη. Δεν χρειάζεται κανένας προλεταριακός πειραματισμός. Κι αν έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε κάτι περισσότερο, δεν πρέπει»!

Εχουμε πλέον μπροστά μας όχι συμφωνίες ποσοστών και «Γιάλτες» αλλά αδημοσίευτα ντοκουμέντα που λύνουν απορίες· και δημιουργούν περισσότερες. Το ερώτημα που προκύπτει εδώ είναι γιατί η ηγεσία άφησε ολόκληρο κραταιό

–ακόμη– κίνημα να συρθεί σ’ αυτή την περιπέτεια προδιαγραμμένου τέλους.

Αυτό που ξέραμε τόσα χρόνια ως «δεύτερο αντάρτικο» ή «κορύφωση της ταξικής πάλης», όπως μετονομάστηκε, βάδισε σε μια σύγκρουση για την οποία είχε λάβει όλα τα αποτρεπτικά μηνύματα από την ΕΣΣΔ (των 20.000.000 νεκρών) και ενώ έβλεπε την αλτερνατίβα αδελφών κομμάτων. Το Ιταλικό και το Γαλλικό ΚΚ, που μπήκαν σε κυβερνήσεις, πέτυχαν μαζικές εκτελέσεις των συνεργατών και εκδίωξη του Ιταλού βασιλιά.

Υπάρχει η βάσιμη αιτιολόγηση πως αυτές οι χώρες είχαν διαφορετικές ηγέτιδες τάξεις. Και να το ξαναπούμε: ολοκληρωτικά υπεύθυνη για τον Εμφύλιο είναι η ελληνική (ακροκεντρώο)δεξιά. Ομως, όπως είχε πει ο Ηλίας Ηλιού: «Κι εμείς δεν αφήσαμε πεπονόφλουδα που να μην την πατήσουμε».

Ηξερε ο Ζαχαριάδης; Ηξερε. Τότε «γιατί;». Ομως αυτό είναι θέμα άλλων επιστημών και όχι της Ιστορίας. Δεν ρίχνουμε άλλο ένα «ανάθεμα» στον Ζαχαριάδη. Παρά τα εγκληματικά λάθη του. Για όσους σπεύσουν να βγάλουν αστήρικτα συμπεράσματα (στα οποία ο ίδιος έκανε κατάχρηση), κατηγορηματικά όχι! Ο Ζαχαριάδης δεν ήταν «ύποπτος».

Τριπλάσιοι νεκροί απ’ όσους χάθηκαν στον ελληνοϊταλικό. Απ’ όλη τη φρίκη έχω καταγράψει, από ακούσματα ή διαβάσματα, δύο περιπτώσεις κοινών ανθρώπων. Του Θεοδόση, του 27χρονου δασκάλου από την Τεγέα που τον έστησαν στον τοίχο του Εμφυλίου. Και της μάνας που οι νικητές εκτέλεσαν αφού πρώτα είδε τις δύο κόρες της (20 χρόνων και κάτι) να σωριάζονται στη μάντρα της Ξηριώτισσας.