Επειτα από δύο σεζόν γεμάτες sold out παραστάσεις στους «Παίκτες», ο Γιώργος Τζαβάρας, τον οποίο γνωρίσαμε ως ηθοποιό μέσα από τη συμμετοχή του σε τηλεοπτικές σειρές όπως οι «Σαββατογεννημένες» και η «Μοντέρνα οικογένεια», επιστρέφει στο σανίδι παίζοντας σε διπλό ταμπλό. Αφενός φοράει τη στολή του κακού μπάτσου Μπερτόζο στον «Τυχαίο θάνατο ενός αναρχικού», ταυτόχρονα όμως πραγματοποιεί και το πιο τολμηρό σκηνοθετικό του βήμα με τη θεατρική μεταφορά του έργου της Αλκης Ζέη «Κοντά στις ράγιες» που ανεβαίνει στο θέατρο Αλφα.

Τι ήταν αυτό που σας έστρεψε στο παιδικό θέατρο;

Είναι κάτι που με ενδιαφέρει πολύ, γιατί έχει μια ελευθερία, σκοτώνει τον καθωσπρεπισμό. Τα παιδιά έρχονται, εντάσσονται αυτόματα και αν τους αρέσει μπορεί να ξετρελαθούν και αν δεν τους αρέσει μπορεί να γιουχάρουν, να κοιμηθούν, να φύγουν. Είναι κάτι αμείλικτο, γιατί αν δεν είσαι εκεί το παιδί, θα σ’ το πει πρώτο απ’ όλους, χωρίς φίλτρα.

Πώς καταλήξατε στην επιλογή του έργου «Κοντά στις ράγιες»;

Αφορμές ήταν το Ετος Αλκης Ζέη και το γεγονός ότι το συγκεκριμένο έργο δεν έχει ανέβει ποτέ. Ηταν μια πρόκληση, κυρίως από δραματουργικής πλευράς, αφού έχει πολλούς χαρακτήρες. Εχοντας ήδη ξεκινήσει να παίζεται, μπορώ να πω ότι είμαι πολύ χαρούμενος για την επιλογή και απ’ ό,τι φαίνεται είναι χαρούμενος και ο κόσμος, ο οποίος συμμετέχει παρά το γεγονός ότι δεν είναι μια παράσταση διαδραστική, αλλά κάθε παρέμβαση των παιδιών είναι ευπρόσδεκτη.

Το διαδραστικό θέλει σκηνοθεσία;

Θέλει… προπόνηση. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν ασχοληθεί αποκλειστικά με αυτό, ωστόσο έχουμε δει παραστάσεις που ενώ φτιάχτηκαν για να είναι διαδραστικές, αποδείχτηκε ότι δεν ήταν έτσι. Περιμέναμε για παράδειγμα να μας πουν τα παιδιά κάτι που θέλαμε για να πάμε την ιστορία παρακάτω. Αυτό δεν είναι απολύτως καθαρό, γιατί αν σου πουν κάτι που δεν περιμένεις, πώς θα πας παρακάτω; Το θέμα λοιπόν είναι να είσαι ανοιχτός σε ό,τι μπορεί να συμβεί ή να ακούσεις. Από την άλλη, βέβαια, το να κάθεσαι και να παρακολουθείς δεν είναι κακή σύμβαση και κυρίως δεν είναι κακό για ένα παιδί να τη μάθει, ειδικά σε μια εποχή που ο καθένας νομίζει ότι μπορεί να κάνει ό,τι γουστάρει.

Τα παιδιά μπορούν να αφοσιωθούν για πολλή ώρα;

Διάβαζα πρόσφατα μια μελέτη που μιλούσε για τη μείωση της διάρκειας της προσοχής των ανθρώπων σε κάτι. Είναι σημεία των καιρών που πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη όταν φτιάχνουμε παραστάσεις – παιδικές ή μη. Οτι δηλαδή σε πολλούς ακόμη και η μιάμιση ώρα φαίνεται πολλή, είναι ένα όριο, όταν κάποτε ένα διωράκι ήταν κάτι δεδομένο.

Αποτελεί κριτήριο για την επιλογή ενός έργου το κατά πόσο μπορεί να πει πράγματα που αφορούν το σήμερα;

Απόλυτα. Μόνο που σε αυτή την περίπτωση τις αναφορές στα ζητήματα που θίγει η παράσταση δεν τις έχω κατασκευάσει εγώ, αλλά η Αλκη Ζέη. Πάντα υπάρχει η κουβέντα αν ένα έργο είναι επίκαιρο. Είναι μια λέξη που δεν μου αρέσει, γιατί για μένα το επίκαιρο είναι σαν τις καθημερινές εφημερίδες, σήμερα είμαστε επίκαιροι, αύριο δεν είμαστε. Η λογοτεχνία όμως, η καλή λογοτεχνία, όποτε κι αν διαβαστεί έχει κάτι να πει. Αρα θα χαρακτήριζα το συγκεκριμένο έργο διαχρονικό. Εχει πράγματα που είναι δοσμένα με έναν τρόπο καθόλου διδακτικό, καθόλου παρεμβατικό, που είναι έως και ανατριχιαστικά για το σήμερα. Για μένα το ζητούμενο ήταν αυτά που διάβασα και με συγκίνησαν να τα μεταφέρω με τον καλύτερο τρόπο χωρίς να κάνω καθόλου παρεμβάσεις. Οταν το υλικό είναι καλό χρειάζεται απλώς να είσαι προσεκτικός.

Μια παράσταση που μιλάει για τον ρατσισμό και τις ανισότητες δεν έχει εκ των πραγμάτων διδακτικό χαρακτήρα;

Η παράσταση ρίχνει φως σε αυτά τα ζητήματα. Ο ρατσισμός για παράδειγμα δεν είναι ένας μπαμπούλας – είναι μικρά, απλά πράγματα που έχουν κανονικοποιηθεί. Βλέποντας και φωτίζοντας λοιπόν αυτά τα ζητήματα, κάθε παιδί και κάθε γονιός μπορούν να συζητήσουν χωρίς να έχουμε πει εμείς ποιος είναι κακός. Κανένας άνθρωπος δεν είναι καλός ή κακός μόνο. Είναι πάρα πολλά πράγματα, από το πώς έχει μεγαλώσει, με τι προσλαμβάνουσες, σε ποια κοινωνία.

Το ζητούμενο λοιπόν δεν είναι να διδάξει αλλά να προβληματίσει;

Ακριβώς. Γιατί την ευθύνη των παιδιών δεν την έχει το θέατρο, την έχει ο γονιός. Εμείς δεν ξέρουμε το κάθε παιδί, την προσωπικότητά του, τις ιδιαιτερότητές του, το οικογενειακό του υπόβαθρο για να «διδάξουμε». Εμείς δίνουμε απλώς ένα έναυσμα για να γίνει μια κουβέντα στο σπίτι ώστε ένα παιδί να καταγράψει, να επεξεργαστεί και να ανασύρει όποτε χρειαστεί την πληροφορία. Ενας από τους λόγους που έκανα παιδικό θέατρο είναι ότι οι μνήμες μου από καλές παιδικές παραστάσεις που με έβαλαν στη διαδικασία να σκεφτώ είναι πιο έντονες από τις παραστάσεις που έχω δει ως ενήλικας. Είναι εκπληκτικό το πώς κάτι που αιχμαλωτίζει τη φαντασία ενός παιδιού μπορεί να το συντροφεύει για χρόνια.

Πόσο βοηθάει το γεγονός ότι τα παιδιά είναι εξοικειωμένα με το όνομα Αλκη Ζέη;

Είναι η αγαπημένη συγγραφέας των παιδιών εδώ και χρόνια. Αυτό όμως που έχει μεγάλη σημασία είναι ότι τα βιβλία της Αλκης Ζέη δεν είναι παιδικά με την κυριολεκτική έννοια, αλλά ιστορίες στις οποίες οι ήρωες είναι παιδιά, με αποτέλεσμα το παιδί να ταυτίζεται. Είναι παιδικά όσο παιδικό είναι και το «Στάσου πλάι μου» του Στίβεν Κινγκ. Δεν είναι παιδικές ιστορίες, είναι ιστορίες με παιδιά που τις βλέπουμε και συγκινούμαστε ακόμη και τώρα.

«Τα έργα της Αλκης Ζέη είναι παιδικά όσο είναι και το “Στάσου πλάι μου” του Στίβεν Κινγκ. Είναι ιστορίες με ήρωες παιδιά που μας συγκινούν ακόμη και τώρα»