Εν συντομία

Η συμφωνία μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας μπορεί να πιστωθεί ως διπλωματική νίκη του Πεκίνου, το οποίο αναζητά νέο ρόλο στη Μέση Ανατολή.

Γιατί ενδιαφέρει

Η Κίνα προσπαθεί να επεκτείνει την ήπια ισχύ της και να δημιουργήσει μια άλλη αρχιτεκτονική ασφάλειας στην περιοχή.

Η συμφωνία μεταξύ των αντιπαρατιθέμενων σε πολλά μέτωπα Ιράν και Σαουδικής Αραβίας είναι από μόνη της σημαντική είδηση, αλλά το γεγονός ότι καταλύτης της ήταν η Κίνα δίνει άλλη διάσταση στην πληροφορία. Η αποχώρηση των ΗΠΑ από την περιοχή εξαιτίας της αλλαγής στόχευσης της εξωτερικής της πολιτικής μαζί με τον περιορισμό της Ρωσίας στο διπλωματικό πεδίο εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία άφησαν πεδίο δόξης λαμπρό στο Πεκίνο να εκμεταλλευτεί το οικονομικό εκτόπισμά του και να καλλιεργήσει την ήπια ισχύ του, η οποία μέσω των επενδύσεων στον παγκόσμιο νότο σε υποδομές μεταφορών και ενέργειας του έχει προσδώσει το κύρος που χρειάζεται για να πλασαριστεί ως ειρηνοποιός.

Νέα καθήκοντα για την αχανή χώρα

Στο κινεζικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Xinhua η συμφωνία Ιράν – Σαουδικής Αραβίας θεωρείται ιστορική καθώς «ενδέχεται να φέρει ελπίδα για ειρήνη στη Μέση Ανατολή». Και δεν έχει άδικο. Οι δύο χώρες σε κοινό ανακοινωθέν τους στις 10 Μαρτίου συμφώνησαν να αποκαταστήσουν τις διπλωματικές τους σχέσεις, οι οποίες δοκιμάζονται εδώ και πολλά χρόνια.

Από την άλλη, δυτικά ΜΜΕ εξωτερικής πολιτικής όπως το Foreign Policy υπογραμμίζουν την προθυμία της Κίνας να παίξει ρόλο διαμεσολαβητή στη Μέση Ανατολή με σκοπό την υποστήριξη των επενδυμένων συμφερόντων της στον Περσικό κόλπο. Σύμφωνα με τους ξένους αναλυτές, το πραγματικό ερώτημα που θα κρίνει αν η συμφωνία θα μακροημερεύσει είναι το κατά πόσο θα καταφέρει το Πεκίνο να ισορροπήσει μεταξύ της ικανοποίησης των αιτημάτων των δύο χωρών χωρίς να «εκτροχιάσει» την ανάπτυξη της Κίνας.

Ο Λευκός Οίκος χαιρέτισε δημόσια την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν και δεν εξέφρασε καμία έκδηλη ανησυχία για τον ρόλο του Πεκίνου στην επαναπροσέγγιση των δύο μερών.

Προσέγγιση Πεκίνου – Περσικού κόλπου

Από τον Δεκέμβριο του 2022 η Κίνα προσπαθεί να «καλοπιάσει» το Ιράν, αφού το Πεκίνο προχώρησε σε εμβάθυνση των σχέσεών του με το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου. Ενώ η κινεζική κυβέρνηση έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι θεωρεί Ριάντ και Τεχεράνη ισότιμους εταίρους, το «λοξοκοίταγμα» προς την Αραβική χερσόνησο έχει κάνει το Ιράν να αμφιβάλλει για τη σοβαρότητα του δεσμού του με την Κίνα.

Πολλές κυβερνήσεις της Μέσης Ανατολής βλέπουν την Κίνα ως ουδέτερο παράγοντα, αφού έχει ισχυρούς δεσμούς τόσο με τη Σαουδική Αραβία, τον μεγαλύτερο προμηθευτή πετρελαίου της Κίνας, όσο και με το Ιράν, το οποίο βασίζεται στην Κίνα για το 30% του εξωτερικού του εμπορίου και στο οποίο το Πεκίνο έχει δεσμευτεί να επενδύσει 400 δισ. δολάρια σε χρονικό ορίζοντα 25 χρόνων. Το Ιράν, το οποίο έχει περιορισμένες επιλογές για τα προϊόντα του λόγω των κυρώσεων για το πυρηνικό πρόγραμμά του, πουλά πετρέλαιο στην Κίνα με μεγάλη έκπτωση.

Το Πεκίνο έχει προσεγγίσει τη συμμαχία του κόλπου με κύριο σκοπό την ενεργειακή προμήθεια για την ολοένα συρρικνούμενη βιομηχανία του. Από την πλευρά της, η Σαουδική Αραβία βρίσκει στο πρόσωπο του Σι Τζινπίνγκ έναν εγγυητή για την ασφάλεια στη Μέση Ανατολή, η οποία μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν και την αστάθεια του καθεστώτος στο Ιράν βρίσκεται υπό αίρεση.

Ανεξάρτητοι αναλυτές δεν μπορούν να τοποθετηθούν με ακρίβεια για το πραγματικό εύρος της προσέγγισης που επιτεύχθηκε με την κινεζική διαμεσολάβηση ανάμεσα στη Σαουδική Αραβία και στο Ιράν

Οικονομικά συμφέροντα στη Μέση Ανατολή

Οι επενδύσεις της Κίνας την αναγκάζουν να εμπλέκεται σε συγκρούσεις όλο και πιο μακριά από το έδαφός της. Παράλληλα, είναι μακράν ο μεγαλύτερος δέκτης των εξαγωγών ενέργειας από τη Μέση Ανατολή. Εν τω μεταξύ, οι τριβές μεταξύ ΗΠΑ – Σαουδικής Αραβίας έχουν δημιουργήσει ένα κενό το οποίο το Πεκίνο είναι πρόθυμο να αναπληρώσει.

Η Κίνα μέσω του γνωστού προγράμματος «Ζώνη και δρόμος» που εγκαινίασε ο Σι για να ενισχύσει τις έξωθεν καλές μαρτυρίες της χώρας έχει επενδύσει αρκετά τρισ. δολάρια σε περιφερειακές υποδομές. Επίσης, κατά καιρούς συνέβαλε με πλοία σε επιχειρήσεις κατά της πειρατείας στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας, αν και το πολεμικό ναυτικό των ΗΠΑ έχει λειτουργήσει ως ο κύριος εγγυητής ασφάλειας για τα ύδατα της Μέσης Ανατολής από τη δεκαετία του 1980.

Τέλος ο πόλεμος στην Υεμένη;

Ασαφές παραμένει, σύμφωνα με ανεξάρτητους αναλυτές, πόσο μακριά θα πάει στην πραγματικότητα η προσέγγιση μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν. Οι σουνίτες του Ριάντ και οι σιίτες της Τεχεράνης μάλλον δεν έχουν παραμερίσει όλες τις βαθιές διαφορές τους…

Το κλειδί, σύμφωνα με όσα είπαν οι Σαουδάραβες στους Αμερικανούς, ήταν η δέσμευση του Ιράν να σταματήσει τις επιθέσεις στη Σαουδική Αραβία και να περιορίσει την υποστήριξη σε στρατιωτικές ομάδες που έχουν βάλει στο στόχαστρο το βασίλειο των Σαούντ. Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία ήταν σε εμπόλεμη κατάσταση «μέσω αντιπροσώπων» (war by proxy) στην Υεμένη, όπου οι αντάρτες Χούθι –υποστηρίζονται από την Τεχεράνη– πολέμησαν για οκτώ χρόνια δυνάμεις που υποστηρίζονται από τη Σαουδική Αραβία. Μια εκεχειρία που τέθηκε σε ισχύ με την υποστήριξη των Ηνωμένων Εθνών και της κυβέρνησης Μπάιντεν πέρυσι σταμάτησε σε μεγάλο βαθμό τις εχθροπραξίες.

Ο ΟΗΕ υπολόγισε στις αρχές του περασμένου έτους ότι περισσότεροι από 377.000 άνθρωποι πέθαναν κατά τη διάρκεια του πολέμου. Την ίδια στιγμή οι Χούθι έχουν εκτοξεύσει εκατοντάδες πυραύλους και οπλισμένα drones κατά της Σαουδικής Αραβίας.