Documento Media

Πολιτισμός και Αναπηρία

Ανάπηροι καλλιτέχνες μιλούν για την προσβασιμότητα και τη συμπερίληψη. Διαρκής, συστηματικός και επίπονος ο αγώνας ώστε να αποδεχτούμε ότι το ανάπηρο σώμα είναι ικανό σώμα

Χρύσα Λύκου

● Εν συντομία

Τα ανάπηρα άτομα υφίστανται ακόμη πολλούς αποκλεισμούς τόσο στην προσβασιμότητα (δομημένο περιβάλλον) όσο και στη συμπερίληψη.

● Γιατί ενδιαφέρει

Ισότητα χωρίς εκπτώσεις στην τέχνη και στον πολιτισμό.

Τις περισσότερες φορές χρειαζόμαστε μια αφορμή για να γράψουμε ή να προβληματιστούμε για κάτι το οποίο ίσως να μην αγνοούσαμε απαραίτητα πιο πριν, μπορεί όμως να νιώθαμε ότι δεν μας αφορά. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν θέματα για τα οποία χρειάζεται να επαγρυπνούμε διαρκώς, διατηρώντας ένα μόνιμα ανοιχτό διάλογο, όπως αυτός που αφορά τη συμπερίληψη και τη δημιουργία εκείνων των όρων που θα διασφαλίζουν σε όλα τα άτομα το δικαίωμά τους στην τέχνη χωρίς αποκλεισμούς. «Ο πραγματικός καλλιτέχνης δεν είναι αυτός που κατακρεουργείται από το “κτήνος”, αλλά αυτός που με κόπο καταφέρνει τελικά να το δαμάζει» έγραψε ο Ερνστ Φίσερ στο βιβλίο «Η αναγκαιότητα της τέχνης». Στην κουβέντα που ακολουθεί ανάπηροι/ ες καλλιτέχνες/ιδες αναδεικνύουν ότι για κάθε μικρό βήμα προς τη συμπερίληψη χρειάζεται να περάσει ένας οδοστρωτήρας δυσκολιών από πάνω τους, που τους ενδυναμώνει για τις επόμενες διεκδικήσεις. Οι οποίες, δυστυχώς, έχουν ακόμη πολύ δρόμο…

Ο Γιώργος Χρηστάκης είναι ανάπηρος χορογράφος και χορευτής σχεδόν 30 χρόνια. Αυτό που παρατηρεί στο πέρασμα των χρόνων είναι πως παρά τις προσπάθειες των ανάπηρων καλλιτεχνών, ο δημόσιος λόγος εξακολουθεί να τους εντάσσει σε ένα πλαίσιο υπερβατικό. «Δεν υπάρχει παιδεία σε σχέση με την αναπηρία. Υπερβολές τύπου “υπεράνθρωποι που η ψυχή τους χορεύει” δεν μας αντιπροσωπεύουν μιας και μας τοποθετούν σε ένα πεδίο ξεχωριστό απ’ τους υπόλοιπους καλλιτέχνες».

Η Ελευθερία Μαντζουράνη απ’ τη μεριά της ως ανάπηρη ηθοποιός πιστεύει ότι αυτό σχετίζεται άμεσα με το γεγονός ότι για πολλά χρόνια οι ανάπηροι/ες αποκλείονταν απ’ τις σπουδές που αφορούσαν την τέχνη. «Διαχρονικά μάς αντιμετωπίζουν ως ερασιτέχνες, θεωρώντας ότι η τέχνη που αφορά τους ανάπηρους περιορίζεται αποκλειστικά σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο, κάτι που εκπορεύεται απ’ το ιατρικό μοντέλο της αναπηρίας. Ο ανάπηρος άνθρωπος αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα που πρέπει να ιαθεί κι όχι ως άτομο που παρεμποδίζεται κοινωνικά να ενταχθεί από την κανονικότητα και την κυρίαρχη ομάδα».

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η τέχνη είναι αντικατοπτρισμός της ζωής και της καθημερινότητας, με την Ελευθερία να συμπληρώνει: «Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι στο πλαίσιο της –απαξιωτικής για τους ανάπηρους– φιλανθρωπίας δημιουργούν καλλιτεχνικά εργαστήρια για ανάπηρα παιδιά· όταν όμως αυτά μεγαλώσουν και θελήσουν ισότιμα να διεκδικήσουν καλλιτεχνικές σπουδές και επαγγελματική αναγνώριση τα πράγματα οδηγούνται σε αδιέξοδο. Στο εξωτερικό όλες οι υπάρχουσες τεχνικές του θεάτρου εφαρμόζονται στο ανάπηρο σώμα, συμπεριλαμβάνοντάς το».

Ο Γιώργος εδώ και δύο δεκαετίες διατηρεί τη μεικτή –ανάπηρα και μη ανάπηρα άτομα– ομάδα Dagipoli Dance Co., παρουσιάζοντας κάθε χρόνο την εργασία τους στο κοινό. Παρ’ όλα αυτά, κάποιοι στον χώρο των χορευτών τούς εντάσσουν στην ερασιτεχνική κλίμακα μιας και η αναπαράσταση του χορευτή στη συλλογική συνείδηση αφορά ένα σώμα άρτιο. «Οταν ακόμη ξεκινούσαμε η τέχνη του χορού είχε φτάσει σε σημείο κορεσμού όσον αφορά τις τεχνικές και το τι έχει να δείξει το σώμα του χορευτή. Ξαφνικά λοιπόν εμφανίστηκε το ανάπηρο σώμα, φέρνοντας ένα επιπλέον κινησιολογικό λεξιλόγιο, εξαιρετικά γοητευτικό και ενδιαφέρον, επιδεικνύοντας παράλληλα συνειδητή συνέπεια αποσκοπώντας στην προσέλκυση νέου κοινού και κοινωνικών ζυμώσεων».

Απ’ τον χορό στο θέατρο και στην ομάδα ΘΕΑΜΑ, η οποία ιδρύθηκε το 2010 έπειτα από προσωπική πρωτοβουλία του ηθοποιού, σκηνοθέτη και εκπαιδευτή θεάτρου Βασίλη Οικονόμου, ο οποίος πιστεύει ότι το συμπεριληπτικό θέατρο δεν

«Δεν μας καθιστά ανάπηρους η βλάβη στα σώματά μας, αλλά το πώς έχει δομηθεί η κοινωνία. Προσπαθούμε να παραγάγουμε τέχνη χωρίς να έχουμε τα εργαλεία, μιας και δεν μας το επιτρέπει η μη "κανονικότητά" μας»

Αντώνης Ρέλλας «Θεωρούν ένα θέατρο προσβάσιμο επειδή μπορεί κάποιος να μπει να παρακολουθήσει, αλλά όχι να δημιουργήσει. Είναι ζήτημα εάν το 20% των θεάτρων είναι προσβάσιμα με ράμπα»

Γιώργος Χρηστάκης

είναι ένα «άλλο» θέατρο. «Με ανάγκαζαν να κρύβω τη βλάβη μου για να παίζω σε μεγάλες παραγωγές. Είχα πλέον δομήσει πολιτική ταυτότητα αναπήρου όταν αποφάσισα να είμαι ο εαυτός μου. Παραιτήθηκα από αρχαιολόγος που δούλευα μέχρι τότε, ζητώντας από τον δήμο να δημιουργήσει ένα επαγγελματικό συμπεριληπτικό εργαστήρι. Το αποδέχτηκαν, αλλά δεν μπόρεσαν να το στηρίξουν οικονομικά. Ετσι φτιάξαμε το ΘΕΑΜΑ, καταφέρνοντας να φτάσουμε σε παγκόσμιες σκηνές καθώς και στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Μπαίνουμε στον 14ο χρόνο λειτουργίας μας, μετρώντας τουλάχιστον 24 παραγωγές».

Η κατάργηση του όρου της αρτιμέλειας

Στις 3 Δεκεμβρίου του 2014 η Κίνηση Ανάπηρων Καλλιτεχνών πραγματοποίησε παράσταση διαμαρτυρίας έξω από το Εθνικό Θέατρο, το υπουργείο Πολιτισμού και το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, διεκδικώντας την κατάργηση των διατάξεων των ΠΔ 336/1989 και 370/1983 που όριζαν ως κριτήριο εισαγωγής υποψηφίων στις δραματικές σχολές την αρτιμέλεια. Δύο χρόνια μετά ο όρος της αρτιμέλειας απαλείφθηκε, πρακτικά όμως δεν υπάρχουν οι προδιαγραφές ώστε να μπορεί ένας ανάπηρος να ενταχθεί στο πρόγραμμα των σπουδών.

«Τα κτίρια παραμένουν μη προσπελάσιμα, ο ίδιος ο τρόπος της εκπαίδευσης είναι βασισμένος στο άρτιο σώμα. Διεκδικούμε καθολική πρόσβαση στο περιεχόμενο της τέχνης και ενεργή συμμετοχή μέσω της παιδείας» επισημαίνει ο Αντώνης Ρέλλας, ανάπηρος σκηνοθέτης και ιδρυτικό μέλος της Κίνησης Ανάπηρων Καλλιτεχνών, συμπληρώνοντας πως «δεν μας καθιστά ανάπηρους/ες η βλάβη στο σώμα μας, αλλά το πώς έχει δομηθεί η κοινωνία. Προσπαθούμε να παραγάγουμε τέχνη, μια έκφανση δηλαδή της ανθρώπινης δραστηριότητας, χωρίς να έχουμε τα εργαλεία, μιας και δεν μας το επιτρέπει η μη “κανονικότητά” μας. Ολα όσα έχουν

Doc Ville

el-gr

2023-01-29T08:00:00.0000000Z

2023-01-29T08:00:00.0000000Z

https://epaper.documentonews.gr/article/282574497211293

Documento Media