Σε όλους μας έχει συμβεί κάποια στιγμή όταν χτενιζόμαστε να διαπιστώσουμε ότι είναι πολλές οι τρίχες που έμειναν στη χτένα μας ή έπεσαν στο πάτωμα. Και γίνεται ακόμη πιο ανησυχητικό εάν παρατηρήσουμε ότι η χωρίστρα μας έχει «ανοίξει» ή ότι υπάρχουν σημεία του κεφαλιού μας κενά από μαλλιά.

Προτού αναφερθούμε σε αυτό το πολύ συχνό πρόβλημα που ταλαιπωρεί κατά διαστήματα άντρες και γυναίκες ας δούμε πρώτα μερικά στοιχεία σχετικά με τη δομή της τρίχας και την ανάπτυξή της.

Η τρίχα είναι ένα κερατινοποιημένο εξάρτημα της επιδερμίδας που αποτελείται από μία πρωτεΐνη, την κερατίνη, η οποία παράγεται από μιτωτικά ενεργά κύτταρα που βρίσκονται στη βάση του θυλάκου της, κοντά στον βολβό, μια πλούσια σε αγγείωση περιοχή του χορίου. Ετσι, κάθε παράγοντας που επηρεάζει είτε τη διαδικασία της μίτωσης είτε την αιμάτωση της περιοχής βλάπτει έμμεσα και την τρίχα.

Ως προς την ανάπτυξη της τρίχας διακρίνονται τρεις φάσεις:

α) Η αναγενής φάση, κατά την οποία έχουμε έντονη και γρήγορη ανάπτυξή της,

β) η καταγενής φάση, στη διάρκεια της οποίας ο θύλακας της τρίχας συρρικνώνεται ενώ το στέλεχός της βραχύνεται και συστρέφεται. Η φάση αυτή διαρκεί λίγες εβδομάδες και ακολουθείται από την τελογενή (γ΄ φάση), στη διάρκεια της οποίας οι τρίχες αποπίπτουν για χρονικό διάστημα περίπου τριών μηνών.

Ο κύκλος ανάπτυξης της τρίχας θεωρείται από τους πιο δραστήριους του οργανισμού και επηρεάζεται εύκολα από εξωτερικούς παράγοντες.

Ετσι, σε τριχόπτωση μπορεί να οδηγήσει η λήψη κάποιων φαρμάκων, με συχνότερη την κατηγορία των κυτταροστατικών που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία του καρκίνου και οδηγούν σε απόπτωση των τριχών, η οποία είναι οξεία και εντονότατη και υποχρεώνει τους ασθενείς στη χρήση περούκας.

Πρόκειται για τη λεγόμενη διάχυτη αλωπεκία αναγενούς τύπου που προκαλείται ως επακόλουθο της διακοπής των μιτώσεων των κυττάρων του βολβού της τρίχας και ευτυχώς είναι αναστρέψιμη, γεγονός που σημαίνει ότι όταν διακοπεί η αιτία που προκάλεσε την έντονη απώλεια των τριχών ο ασθενής θα επανέλθει στην προηγούμενη κατάσταση.

Αλλη μορφή αλωπεκίας είναι η ανδρογενετικού τύπου αλωπεκία (κοινώς «φαλάκρα»), η οποία είναι η συχνότερη αιτία αλωπεκίας στους άντρες και συνήθως υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, μπορεί όμως να εμφανιστεί και στις γυναίκες, ιδίως μετά την εμμηνόπαυση (σε ποσοστό περίπου 30%).

Αυτός ο τύπος αλωπεκίας ξεκινάει με υποχώρηση του τριχώματος της μετωποκροταφικής περιοχής η οποία κάποιες φορές θεωρείται φυσιολογική, αλλά τις περισσότερες φορές μπορεί να ακολουθείται από λέπτυνση των τριχών της μετωπιαίας χώρας (τύπος Ι), από εμφάνιση στρογγυλής πλάκας αλω

πεκίας στην κορυφή της κεφαλής (τύπος ΙΙ), με τελικό αποτέλεσμα σε κάποιους την εγκατάσταση καθολικής αλωπεκίας (ιπποκράτειος αλωπεκία), όπου τρίχες διατηρούνται μόνο στα πλάγια και στο οπίσθιο τμήμα του τριχωτού της κεφαλής.

Η συχνότητα της αλωπεκίας ανδρικού τύπου φτάνει κατά προσέγγιση στο 25% των αντρών λευκής φυλής ηλικίας 25 ετών και αυξάνει με την ηλικία, προσβάλλοντας περίπου τα μισά άτομα ηλικίας 50 ετών.

Εχουν δοκιμαστεί πολλές θεραπείες, με πιο αποτελεσματικές τη χορήγηση φιναστερίδης σε δόση 1 mg ημερησίως, την τοπική χρήση μινοξιδίλης σε διάλυμα 5%, η οποία είναι η συχνότερα επιλεγόμενη από τις συντηρητικές αγωγές και είναι αναμφίβολα αποτελεσματική (αλλά εάν διακοπεί η χρήση της για διάστημα μεγαλύτερο του μηνός, χάνεται το αποτέλεσμα) και την επεμβατική μέθοδο μεταμόσχευσης τριχών, κατά την οποία λαμβάνονται μικρές δεσμίδες τριχών του ασθενή από την ινιακή και βρεγματική χώρα και ακολούθως εμφυτεύονται στις γυμνές περιοχές με σκοπό την κάλυψή τους. Μια επιτυχημένη μεταμόσχευση έχει μόνιμο αποτέλεσμα, αλλά θα πρέπει να επιλεγεί σωστά η χρονική περίοδος ανάλογα με την ηλικία του ατόμου και την πρόοδο της αλωπεκίας.

Αλλη αρκετά συχνή μορφή τριχόπτωσης είναι η γυροειδής αλωπεκία. Πρόκειται για μια οξεία απώλεια τριχών που εμφανίζεται υπό μορφή εντοπισμένων αποψιλωτικών πλακών στρογγυλού σχήματος διάφορων μεγεθών, η οποία κυμαίνεται σε βαρύτητα από την απλή ύπαρξη πλακών στο τριχωτό της κεφαλής μέχρι την καθολική προσβολή του τριχωτού του σώματος.

Πιστεύεται ότι πρόκειται για αυτοάνοσο νόσημα και πολλές φορές συνδυάζεται και με ιστορικό άλλων αυτοάνοσων παθήσεων, τόσο του ίδιου του ασθενή όσο και του οικογενειακού περιβάλλοντός του, όπως λεύκης, θυρεοειδίτιδας Hashimoto και σακχαρώδους διαβήτη.

Ευτυχώς, σε αντίθεση με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, στη γυροειδή αλωπεκία δεν παρατηρείται μόνιμη καταστροφή του οργάνου-στόχου και έτσι στις περισσότερες των περιπτώσεων το πρόβλημα αποκαθίσταται πλήρως.

Η αλωπεκία τελογενούς τύπου

Για να μην κουράσουμε τους αναγνώστες θα παραβλέψουμε τις πιο ειδικές και λιγότερο συχνές –ευτυχώς– μορφές αλωπεκίας που συνοδεύουν συστηματικά νοσήματα του οργανισμού και θα αναφερθώ ολοκληρώνοντας αυτήν τη σύντομη αναφορά μου στην πιο ενδιαφέρουσα και αρκετά συχνή μορφή τριχόπτωσης, που ονομάζεται διάχυτη αλωπεκία τελογενούς τύπου (telogen effluvium).

Πρόκειται για μια οξεία διάχυτη απώλεια των τριχών, η οποία εμφανίζεται συνήθως τρεις με τέσσερις μήνες έπειτα από κάποιο ιατρικής φύσης συμβάν.

Οι συχνότερες αιτίες είναι η δοκιμασία που είχε υποστεί ο οργανισμός του ασθενή είτε από κάποια χειρουργική επέμβαση είτε από έντονη αιμορραγία είτε από εξαντλητικού τύπου δίαιτες είτε από ιογενή νοσήματα που συνοδεύονταν από υψηλό πυρετό είτε από διάφορους ψυχολογικούς έντονα στρεσογόνους παράγοντες.

Σε αυτή την κατηγορία τριχόπτωσης πιθανολογείται ότι ανήκει και η νεοεμφανιζόμενη τριχόπτωση ύστερα από νόσηση από Covid-19.

Στη διάχυτη λοιπόν αλωπεκία τελογενούς τύπου κατά τη διάρκεια κάποιας ασθένειας οι τρίχες που βρίσκονται στην αναγενή φάση περνούν πρόωρα στην καταγενή. Μέχρι αυτό το σημείο τίποτε δεν συμβαίνει. Οταν όμως οι τρίχες φτάσουν στην τελογενή φάση παρατηρείται ανάπτυξη νέων τριχών που διανύουν την αναγενή φάση, με αποτέλεσμα οι τρίχες που βρίσκονται στην τελογενή φάση να αποπίπτουν ραγδαία. Ο ασθενής περιγράφει χαρακτηριστικά ότι οι τρίχες αποπίπτουν «σαν τούφες», ειδικά μετά το λούσιμο ή χτένισμα ή ότι το μαξιλάρι του είναι γεμάτο τρίχες το πρωί.

Ομως δεν συνδέει την απώλεια των τριχών με την ασθένεια ή το γεγονός που προηγήθηκε, διότι μεσολαβεί χρονικό διάστημα κάποιων μηνών μεταξύ του αιτίου και της εκδήλωσης της τριχόπτωσης. Ευτυχώς στις περισσότερες των περιπτώσεων το πρόβλημα αποκαθίσταται πλήρως έπειτα από τρεις έως έξι μήνες.

Η τριχόπτωση στις γυναίκες

Υπάρχει και η διάχυτη αλωπεκία (diffuse hair loss). Πρόκειται για μια βαθμιαία και αθόρυβη διάχυτη απώλεια τριχών, που αποτελεί πολύ συχνό πρόβλημα ειδικά στις γυναίκες. Οι κυριότερες αιτίες είναι κακή διατροφή, δυσαπορρόφηση, ανεπάρκεια σιδήρου, ανεπάρκεια ψευδαργύρου, συγκεκριμένων βιταμινών ή παθήσεις του θυρεοειδούς.

Τέλος, θα αναφερθούμε και στην τριχόπτωση που παρατηρείται μετά τον τοκετό και ανησυχεί ιδιαίτερα τις μητέρες. Ο μηχανισμός εδώ είναι διαφορετικός. Κατά τη διάρκεια της κύησης οι τρίχες εμφανίζονται πλούσιες διότι παρατείνεται η αναγενής φάση και δεν μεταπίπτουν στην καταγενή, αλλά εξακολουθούν να αναπτύσσονται μέχρι και λίγο μετά τον τοκετό. Στην περίοδο όμως της λοχείας όλες εκείνες οι τρίχες που δεν είχαν περάσει στην καταγενή φάση αποπίπτουν μαζικά.

Ολοκληρώνοντας την αναφορά στην τριχόπτωση θα συμβουλεύσουμε όσους αντιληφθούν μια εντονότερη από τη συνηθισμένη απώλεια μαλλιών να μην πανικοβάλλονται, διότι όπως θα έχετε ήδη αντιληφθεί, οι συχνότερες αιτίες τριχόπτωσης είναι αντιμετωπίσιμες.

Και μην ξεχνάτε! Υπάρχει και η απλούστερη και πολύ συνηθισμένη μορφή τριχόπτωσης, η λεγόμενη εποχική, η οποία παρουσιάζεται συνήθως στις αρχές του φθινοπώρου και της άνοιξης και υποχωρεί γρήγορα με την τοπική χρήση τονωτικών λοσιόν και τη λήψη συμπλεγμάτων ειδικών βιταμινών.

Μένει να επισκεφθείτε τον δερματολόγο, ο οποίος είναι ο ειδικός που μέσα από το ιστορικό, την κλινική εξέταση και τις ανάλογες κατά περίπτωση εργαστηριακές εξετάσεις θα διερευνήσει τα αίτια της τριχόπτωσης και θα επιλέξει μέσα από τη φαρέτρα του την κατάλληλη αγωγή, δηλαδή την πλέον αποτελεσματική για τη δική σας περίπτωση.

Η συχνότητα της αλωπεκίας ανδρικού τύπου φτάνει κατά προσέγγιση στο 25% των αντρών λευκής φυλής ηλικίας 25 ετών και αυξάνει με την ηλικία, προσβάλλοντας περίπου τα μισά άτομα ηλικίας 50 ετών Η απλούστερη και πολύ συνηθισμένη μορφή τριχόπτωσης είναι η εποχική, η οποία παρουσιάζεται συνήθως στις αρχές του φθινοπώρου και της άνοιξης και υποχωρεί με τη χρήση τονωτικών λοσιόν και τη λήψη βιταμινών