Οκοκίτης είναι οξεία μικροβιακή λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος και οφείλεται στον αιμόφιλο του κοκίτη (Bordetella pertussis). Ενδημεί σε όλο τον κόσμο και είναι σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας.

Μετάδοση και επιπλοκές

Η μετάδοση γίνεται αερογενώς με σταγονίδια ή με άμεση επαφή με εκκρίσεις από το αναπνευστικό σύστημα νοσούντων ατόμων. Τα βακτήρια συχνά μεταφέρονται στο σπίτι από ένα μεγαλύτερο σε ηλικία αδερφάκι ή μερικές φορές από έναν ενήλικα (γονιό, συγγενή κ.λπ.).

Στα βρέφη και τα εξασθενημένα παιδιά οι επιπλοκές είναι συχνότερες και αφορούν κυρίως το αναπνευστικό και το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ). Η συχνότερη επιπλοκή είναι η δευτεροπαθής πνευμονία, η οποία αποτελεί και τη συχνότερη αιτία θανάτου. Στις ΗΠΑ η επίπτωση της πνευμονίας εμφανίζεται κατά 11,8% σε βρέφη ηλικίας κάτω των έξι μηνών.

Η κοκιτική εγκεφαλοπάθεια είναι βαρύτατη επιπλοκή, προσβάλλει κυρίως βρέφη και κλινικά προβάλλει με σπασμούς, αταξία, εστιακά νευρολογικά συμπτώματα και κώμα. Συμβαίνει σε ποσοστό 0,1% των βρεφών κάτω των έξι μηνών.

Αλλες λιγότερο σοβαρές επιπλοκές του κοκίτη περιλαμβάνουν μέση ωτίτιδα, ανορεξία και αφυδάτωση. Τέλος, λόγω της αυξημένης πίεσης δημιουργούνται κήλες, ρινικές επιστάξεις, πρόπτωση του ορθού και πνευμοθώρακας.

Η θνητότητα στις ΗΠΑ ανέρχεται σε 0,2%.

Το 90% των θανάτων αφορά βρέφη ηλικίας μικρότερης των έξι μηνών που δεν είχαν ολοκληρώσει τη βασική σειρά εμβολιασμού.

Επιδημιολογικά δεδομένα

Τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως έχουμε 50.000.000 περιπτώσεις κάθε χρόνο και 300.000 θανάτους. Η θνησιμότητα στα παιδιά στα αναπτυσσόμενα κράτη φτάνει το 4%. Τα νεογνά κάτω των έξι μηνών παρουσιάζουν ιδιαίτερα υψηλή θνητότητα και νοσηρότητα και ειδικά στα νεογνά κάτω των δύο μηνών καταγράφονται οι περισσότερες νοσηλείες και επιπλοκές. Κάθε τρία με τέσσερα χρόνια παρουσιάζονται μικρές ή μεγάλες επιδημικές εξάρσεις της νόσου.

Η επίπτωση είναι υψηλότερη σε παιδιά κάτω των πέντε ετών, εκτός από περιοχές όπου εφαρμόζονται αποτελεσματικά προγράμματα εμβολιασμού.

Κρούσματα μπορεί να εμφανιστούν σε κανονικά εμβολιασμένους εφήβους και ενήλικες λόγω του ότι η ανοσία ύστερα από εμβολιασμό προοδευτικά εξασθενεί. Ετσι οι έφηβοι και οι ενήλικες αποτελούν πηγή λοίμωξης για ανεμβολίαστα βρέφη και παιδιά.

Στα βρέφη κάτω του ενός έτους που νόσησαν από κοκίτη και ήταν δυνατός ο προσδιορισμός της πηγής της λοίμωξης ως συχνότερη αναγνωρίστηκαν τα μέλη της ίδιας της οικογένειας (μητέρες 32%, κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας 43%).

Τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκε αύξηση των κρουσμάτων κοκίτη ακόμη και σε κράτη όπου εφαρμόζεται συστηματικός εμβολιασμός. Συγκεκριμένα, τα τελευταία περίπου δέκα χρόνια παρατηρήθηκε μετατόπιση της ευαίσθητης ηλικίας από την παιδική στην ενήλικη ζωή, ενώ παραμένει επίνοση η προ του εμβολιασμού βρεφική ηλικία (0-6 μήνες ζωής).

Στρατηγικές πρόληψης

Ο κοκίτης είναι νόσος που προλαμβάνεται με εμβολιασμό, ωστόσο συνεχίζει να αποτελεί πρόβλημα δημόσιας υγείας τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς.

Η πρόληψη του κοκίτη γίνεται με τη διενέργεια συστηματικού εμβολιασμού.

Το εμβόλιο του κοκίτη χορηγείται κατά τον 2ο, 4ο, 6ο, 15ο-18ο μήνα ζωής και στην ηλικία των τεσσάρων με έξι ετών. Στη συνέχεια γίνεται μια αναμνηστική δόση στην ηλικία των έντεκα ετών και μετά επαναλαμβάνεται κάθε δέκα χρόνια μαζί με τα εμβόλια του τετάνου και της διφθερίτιδας (TdaP), ως αναμνηστική δόση για εφήβους και ενήλικες.

Κατά την περίοδο 2004-20 o αριθμός δηλωμένων κρουσμάτων με γνωστή ηλικία και φύλο ήταν 506. Το νόσημα παρουσίασε υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης στην ηλικιακή ομάδα 0-4 ετών. Ο αριθμός των κρουσμάτων ήταν 394, από τα οποία τα 332 ήταν μικρότερα του ενός έτους. Από τα 506 δηλωθέντα κρούσματα της νόσου η πλειονότητα των δηλωθέντων κρουσμάτων (309 περιστατικά) δεν είχε εμβολιαστεί με καμιά δόση εμβολίου.

Κατά τη χρονική περίοδο 200420 σημειώθηκαν τρεις θάνατοι, που αναλογούν σε θνητότητα 0,6%.

Κατά το έτος 2021 δεν δηλώθηκε κανένα κρούσμα κοκίτη. Η υποδήλωση αποδίδεται στην τρέχουσα πανδημία Covid-19 και πιθανώς στην εφαρμογή περιοριστικών μέτρων (κοινωνική αποστασιοποίηση, χρήση μάσκας, κλείσιμο σχολείων).

Συνιστάται εμβολιασμός με το εμβόλιο κοκίτη, διφθερίτιδας και τετάνου (Tdap) εφήβων και ενηλίκων που δεν έχουν εμβολιαστεί στο παρελθόν με το εμβόλιο αυτό ή έχουν περάσει πάνω από δέκα χρόνια από την τελευταία δόση και στο περιβάλλον τους βρίσκεται ανεμβολίαστο ή μη επαρκώς εμβολιασμένο βρέφος.

Το γεγονός ότι ο εμβολιασμός για κοκίτη παρέχει ανοσία που φθίνει με την πάροδο του χρόνου υποδηλώνει την ανάγκη επαναπροσδιορισμού της πολιτικής πρόληψης του κοκίτη στην Ελλάδα. Η εφαρμογή εμβολιασμού με Tdap σε εφήβους αναμένεται να μεταβάλει την αυξημένη επίπτωση του κοκίτη σε αυτή την ηλικιακή ομάδα.

Επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού Ενηλίκων σε κάθε κύηση θα πρέπει να χορηγείται μία δόση εμβολίου Tdap, κατά προτίμηση από την 27η έως την 36η εβδομάδα κύησης, καθώς και σε ανεμβολίαστες λεχωίδες, ανεξάρτητα από το διάστημα που μεσολάβησε από προηγούμενο εμβολιασμό με Td/ Tdap.