Ηπρόληψη στην υγεία αποτελεί θεμελιώδη παράγοντα της ιατρικής επιστήμης. Οπως σε όλες τις ιατρικές ειδικότητες, έτσι και στην οφθαλμολογία η πρόληψη αποτελεί την καλύτερη θεραπεία για μια σειρά παθήσεων.

Ο προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος για κάθε ηλικιακή ομάδα είναι πολύ σημαντικός προκειμένου να εξασφαλίζονται η σωστή ανάπτυξη του οπτικού μας συστήματος και η πρώιμη διάγνωση ασθενειών που απειλούν την όρασή μας. Η σωστή ανάπτυξη και η υγεία του οπτικού μας συστήματος είναι άμεσα συνδεδεμένες με την ποιότητα της ζωής μας, την προσωπική και επαγγελματική μας πρόοδο, τη σωματική και πνευματική ανάπτυξη και την ψυχική μας ισορροπία.

O προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος προτείνεται να ξεκινά από την προσχολική ηλικία. Η οπτική λειτουργία ξεκινά να αναπτύσσεται στην ενδομήτριο ζωή αλλά συνεχίζει να αναπτύσσεται και να ωριμάζει στα πρώτα χρόνια ζωής ενός παιδιού. Οταν γεννιόμαστε δεν έχουμε τέλεια όραση, έχουμε όμως την ικανότητα να «μάθουμε» να βλέπουμε. Η διαδικασία αυτή εξελίσσεται μέχρι τα οκτώ με εννέα έτη.

Εάν μέχρι την ηλικία περίπου των οκτώ ετών, που ορίζεται ως το διάστημα ωρίμανσης του οπτικού μας συστήματος, οι οφθαλμοί εξαιτίας μιας ανώμαλης κατάστασης δεν μεταφέρουν στον εγκέφαλο καθαρή εικόνα, τότε μπορεί να συμβεί μια μόνιμη και μη αναστρέψιμη έκπτωση στην όραση (αμβλυωπία). Οταν αυτές οι ανωμαλίες εντοπίζονται νωρίς και θεραπεύονται δεν έχουν αρνητική επίπτωση στην όραση και όσο νωρίτερα γίνεται η αποκατάσταση της όρασης τόσο πληρέστερη και ποιοτικότερη είναι.

Τέτοιες ανωμαλίες είναι:

• οι διαθλαστικές ανωμαλίες (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός)

• ο στραβισμός

• ο συγγενής καταρράκτης

• η πτώση βλεφάρων

Εκτός από καταστάσεις που εμποδίζουν την ανάπτυξη της οπτικής λειτουργίας υπάρχουν και οφθαλμολογικές παθήσεις που απειλούν την υγεία των ματιών και εμφανίζονται σε βρεφική και παιδική ηλικία, όπως: συγγενές γλαύκωμα, κακοήθεις όγκοι, κερατόκωνος, κ.λπ.

Τα παιδιά πρέπει να πραγματοποιούν τον πρώτο προληπτικό έλεγχο σε ηλικία έξι μηνών, τον επόμενο στα τρία έτη και μετά στην αρχή του σχολείου. Τα παιδιά που δεν έχουν κάποια διαθλαστική ανωμαλία μπορούν να εξετάζονται κάθε δύο χρόνια, ενώ παιδιά που φορούν γυαλιά πρέπει να εξετάζονται μία φορά τον χρόνο. Παιδιά με οικογενειακό ιστορικό οφθαλμολογικών παθήσεων, στραβισμό, υψηλό διαθλαστικό σφάλμα ή τεμπέλικο μάτι πρέπει να εξετάζονται πιο συχνά. Πολλές φορές κατά τον οφθαλμολογικό έλεγχο των παιδιών γίνεται για πρώτη φορά η διάγνωση κάποιας μορφής δυσλεξίας που μπορεί να διαφεύγει της προσοχής των γονέων.

Στην ενήλικη ζωή ο προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος είναι πολύ σημαντικός και αναγκαίος. Πολλές οφθαλμολογικές παθήσεις γίνονται αντιληπτές σε προχωρημένο μόνο στάδιο και αφού έχουν εγκατασταθεί μόνιμες, μη αναστρέψιμες αλλοιώσεις. Οι ενήλικες πρέπει να εξετάζουν τα μάτια τους κάθε δύο χρόνια.

Προληπτικός έλεγχος πρέπει να γίνεται συχνότερα:

• σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό ασθενειών με κληρονομικότητα, όπως είναι το γλαύκωμα, η ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας, ο κερατόκωνος, η μελαγχρωστική α μ φι β λ η σ τ ρο ει δ ο πάθει α και άλλες κληρονομικές δυστροφίες του αμφιβληστροειδούς, το μελάνωμα χοριοειδούς

• σε διάφορες συστηματικές παθήσεις οι οποίες προσβάλλουν και τα μάτια, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, οι θυρεοειδοπάθειες, τα αυτοάνοσα νοσήματα

• σε λήψη φαρμακευτικής αγωγής με οφθαλμολογικές παρενέργειες

• σε άσκηση επαγγέλματος με υψηλές οπτικές απαιτήσεις

• όταν υπάρχει ιστορικό τραυματισμού, οφθαλμολογικής επέμβασης ή καθημερινή χρήση φακών επαφής

• σε άτομα άνω των 60 ετών, στα οποία η συχνότητα εμφάνισης καταρράκτη, εκφύλισης ωχράς κηλίδας, γλαυκώματος και άλλων ηλικιακά σχετιζόμενων ασθενειών είναι αυξημένη σημαντικά. Είναι χαρακτηριστικό ότι η σύγχρονη οπτική – ηλεκτρονική πληροφόρηση και οι νέες τεχνολογίες ως μέρος του τρόπου ζωής έχουν αυξήσει τους κινδύνους λόγω της μεγάλης έκθεσης των ματιών σε οθόνες, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο επιτακτικό τον τακτικό έλεγχο.

Ο τακτικός οφθαλμολογικός έλεγχος συμβάλλει στην πρόληψη και την αντιμετώπιση των προβλημάτων της όρασης, αφού υπάρχουν παθήσεις του οφθαλμού που προσβάλλουν τον άνθρωπο σε κάθε ηλικία χωρίς συμπτώματα στα αρχικά στάδια.

«Κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν» (Ιπποκράτης 460-377 π.Χ.)

Η σύγχρονη οπτική – ηλεκτρονική πληροφόρηση και οι νέες τεχνολογίες, ως μέρος του τρόπου ζωής, έχουν αυξήσει τους κινδύνους λόγω της μεγάλης έκθεσης των ματιών σε οθόνες, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο επιτακτικό τον τακτικό έλεγχο