Ποια είναι τα ζητήματα που θα μας απασχολήσουν στο εγγύς μέλλον, τους επόμενους μήνες, σε ό,τι αφορά την Covid-19 αλλά και τη συνύπαρξή της με άλλους εποχικούς ιούς; Υπάρχει νότα αισιοδοξίας;

Σε ό,τι αφορά τις μεταλλάξεις που κυκλοφορούν και τείνουν να επικρατήσουν παγκοσμίως, κύρια μετάλλαξη ανησυχίας είναι η BQ.1.1, που κυριαρχεί ήδη σε μερικές χώρες έχοντας επικρατήσει της BA.5 η οποία πρωτοστάτησε τους τελευταίους μήνες. Να τονίσουμε ότι όλες οι προαναφερόμενες ανήκουν γενετικά στην ομάδα της Ομικρον, γι’ αυτό τον λόγο δεν φτάσαμε ακόμη στον χαρακτηρισμό μιας καινούργιας μετάλλαξης με το ελληνικό γράμμα Πι. Θυμίζουμε ότι τα παρωνύμια με τα οποία έγιναν γνωστές κάποιες τελευταίες παραλλαγές («κένταυρος», «κέρβερος», «τυφώνας») είναι ανεπίσημες ονομασίες που προέκυψαν από χρήστες μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνεχίζει να ονομάζει τις μεταλλάξεις με γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου.

Από τα πρόσφατα δεδομένα από τη Γαλλία, όπου η BQ.1.1 είναι πλέον η κυρίαρχη παραλλαγή (πάνω από 50% των περιστατικών), αλλά και από τον χάρτη των νοσηλειών Covid σε όλη την Ευρώπη προκύπτουν ενθαρρυντικά νέα. Ο αριθμός των νοσηλειών βαίνει μειούμενος πανευρωπαϊκά μολονότι είμαστε στα μέσα Νοεμβρίου και στις περισσότερες χώρες ο πληθυσμός κινείται σε κλειστούς χώρους. Η BQ.1.1, παρότι διαθέτει περισσότερα σημεία μεταλλάξεων, δεν δείχνει να συμπεριφέρεται όπως η Ομικρον BA.1, BA.2 ή BA.5 και η βαρύτητα της νόσησης φαίνεται να είναι πιο ήπια. Εάν ο αριθμός των νοσηλειών παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα και τις επόμενες εβδομάδες, θα σημαίνει ότι η «σούπα των μεταλλάξεων» που εμφανίστηκε τους προηγούμενους μήνες ήταν μικρότερη απειλή απ’ ό,τι θεωρήθηκε στην αρχή.

Τα εμβόλια

Ενθαρρυντικά είναι τα νέα και από το μέτωπο των διαθέσιμων εμβολίων καθότι τα εργαστηριακά δεδομένα δείχνουν ότι τα επικαιροποιημένα διδύναμα εμβόλια έναντι

της Ομικρον 4 και 5 δουλεύουν και έναντι της επερχόμενης BQ.1.1 αλλά και της 2.75.2, που σημαίνει ότι η τροποποίηση του αρχικού εμβολίου ήταν επιτυχής και ανταποκρίθηκε στις αρχικές προσδοκίες.

Τα αποτελέσματα αυτά ενισχύουν την ανάγκη ενημέρωσης του ευρέος κοινού για την αποτελεσματικότητα της αναμνηστικής τέταρτης δόσης με το επικαιροποιημένο εμβόλιο, ειδικότερα των ατόμων με υποκείμενα νοσήματα αλλά και των άνω των 50 ετών, στους οποίους η τέταρτη δόση με βάση τα τελευταία δεδομένα από τις ΗΠΑ φαίνεται να προσφέρει προστασία >90% στη μείωση των θανάτων και >80% στη μείωση στις νοσηλείες σε σχέ

ση με όσους δεν έχουν εμβολιαστεί.

Αν σε αυτό συμπεριλάβουμε και το τελευταίο εύρημα μεγάλης διεθνούς μελέτης ότι o εμβολιασμός μειώνει την πιθανότητα Long Covid σε ποσοστό πάνω από 40%, τότε έχουμε πολλούς καλούς λόγους για ισχυρή σύσταση του αναμνηστικού εμβολιασμού, ιδιαίτερα στις ευπαθείς ομάδες (άτομα άνω των 50, άτομα με υποκείμενα νοσήματα, εγκύους αλλά και υγειονομικούς). Να θυμίσουμε ότι ως σύνδρομο Long Covid περιγράφεται η παρατεταμένη παραμονή συμπτωμάτων Covid που μπορεί να διαρκεί μήνες και χαρακτηρίζεται κυρίως από διαταραχές μνήμης, προσοχής, συγκέντρωσης και χρόνια κόπωση. Αν σκεφτούμε ότι επηρεάζει σχεδόν το 5% αυτών που κολλάνε τον ιό, έστω κι αν τα αρχικά συμπτώματα είναι ήπια, τότε μιλάμε για σύνδρομο νευροφλεγμονής που θα απασχολήσει σοβαρά την ιατρική κοινότητα μελλοντικά επειδή αυτήν τη στιγμή δεν υπάρχει διαθέσιμη θεραπεία.

Τα μέτρα προστασίας

Τέλος, πρέπει να επιστήσουμε την προσοχή στο γεγονός ότι με τη χαλάρωση των μέτρων ατομικής προστασίας (κυρίως τη μη υποχρεωτικότητα των μασκών) η κυκλοφορία των αναπνευστικών ιών επιστρέφει στην καθημερινότητα, όπως πριν από την πανδημία. Κάποιοι μάλιστα επανέρχονται δριμύτεροι. Για παράδειγμα στις ΗΠΑ τις τελευταίες 15 μέρες έχει καταγραφεί στα νοσοκομεία ο υψηλότερος αριθμός νοσηλευόμενων ασθενών από γρίπη την τελευταία δεκαετία, ενώ η εποχή της γρίπης ξεκίνησε έξι εβδομάδες νωρίτερα φέτος συγκριτικά με προηγούμενες χρονιές. Αναμένεται λοιπόν τους επόμενους μήνες, μαζί με τον κορονοϊό, έξαρση αναπνευστικών ιών, κυρίως της γρίπης και του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού (RSV). Ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV) προκαλεί συμπτώματα που μοιάζουν με κρυολόγημα στα περισσότερα παιδιά, αλλά αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες σοβαρής νοσηλείας λόγω βρογχιολίτιδας σε μικρά παιδιά με υποκείμενα νοσήματα. Ο ιός αποτελεί επίσης μεγαλύτερη απειλή για τους ηλικιωμένους και τους ανοσοκατασταλμένους ενήλικες. Δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο για τον RSV αυτήν τη στιγμή, αλλά αποτελεί τον επόμενο μεγάλο στόχο εμβολίων των ερευνητών παγκοσμίως. Για τη γρίπη όμως υπάρχουν διαθέσιμα ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια εδώ και χρόνια και ο μήνας Νοέμβριος είναι η κατάλληλη περίοδος για εμβολιασμό των ατόμων άνω των 60 και όλων των ευπαθών ομάδων.

Συμπερασματικά, η πανδημία δυστυχώς ακόμη δεν έχει τελειώσει, αλλά πλέον φαίνεται φως στο βάθος του τούνελ. Ομως η επιστημονική κοινότητα και οι αρμόδιοι φορείς θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουν από τώρα τις μελλοντικές στρατηγικές και τις πολιτικές υγείας και να προετοιμαστούν για κάθε ενδεχόμενο μελλοντικής πανδημίας καταστρώνοντας σχέδια πρόληψης αλλά και αποτελεσματικότερης διαχείρισης των υγειονομικών κρίσεων.

Η πανδημία δεν έχει τελειώσει, αλλά πλέον φαίνεται φως στο βάθος του τούνελ