ΗΑννα-Μαρία Παπαχαραλάμπους σκηνοθετεί την παράσταση «Backpack» που ανεβαίνει στο Θέατρο 104 με τη Φαίη Ξυλά και τον Χρήστο Σπανό. Ενα χαμένο σακίδιο μες στο μετρό φέρνει στην επιφάνεια κρυμμένα μυστικά και αλήθειες. Με αφορμή την παράσταση κάναμε μια εφ’ όλης της ύλης κουβέντα για τη μοναξιά και το θέατρο, για την παράδοξη διαδρομή που διέγραψε η ταινία «Φτηνά τσιγάρα» και για τις σεξιστικές απεικονίσεις στην ελληνική τηλεόραση. Η Αννα-Μαρία Παπαχαραλάμπους πιστεύει ότι τα πράγματα αλλάζουν και οφείλουμε να αφήσουμε πίσω μας συμπεριφορές και καταστάσεις από το παρελθόν για να προχωρήσουμε. Υπενθυμίζουμε ότι ήταν μια από τις πρώτες ηθοποιούς –μαζί με τη Λένα Δροσάκη και την Πηνελόπη Αναστασοπούλου– που κατήγγειλαν επώνυμα στο ΣΕΗ τον Πέτρο Φιλιππίδη και πλέον παρίσταται ως μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη του ηθοποιού. Με αυτή την πράξη έσπασε τον κύκλο της σιωπής, ανοίγοντας μια νέα εποχή για το θέατρο και την κοινωνία και μεγάλο κομμάτι του κόσμου στέκεται αταλάντευτα στο πλευρό της.

Το «Backpack» είναι ένα νεοελληνικό έργο γραμμένο από τον δημοσιογράφο Σπύρο Δ. Μιχαλόπουλο. Γιατί το επιλέξατε;

Πρόκειται για ένα σύγχρονο έργο με θέμα τη συνάντηση δύο άγνωστων ανθρώπων οι οποίοι έρχονται κοντά με αφορμή ένα σακίδιο πλάτης. Αυτό το αντικείμενο κρύβει και μια μεγάλη ιστορία. Το κείμενο εστιάζει στη μοναξιά των ανθρώπων και τη διαρκή αναζήτηση του άλλου έστω και ασυναίσθητα. Με γοήτευσε το γεγονός ότι πρόκειται για νεοελληνικό έργο. Πιστεύω ότι θα έπρεπε να δίνονται περισσότερες ευκαιρίες στους νέους συγγραφείς προκειμένου να εξελίσσεται η ελληνική δραματουργία. Είναι κάτι που έχουμε ανάγκη. Το έργο είναι βαθιά ανθρώπινο, χωρίς υπερβολές και φανφάρες.

Θεωρείτε ότι το κείμενο είναι επίκαιρο λόγω της μοναξιάς και της κοινωνικής αποστασιοποίησης που βιώσαμε κατά τη διάρκεια της πανδημίας;

Η απόσταση ανάμεσά μας μεγάλωσε τα τελευταία χρόνια, ωστόσο η μοναξιά που περιγράφει το έργο είναι διαχρονικό συναίσθημα. Οι άνθρωποι καμιά φορά βιώνουν εκκωφαντική απομόνωση μες στη βουή αυτού του κόσμου. Παρ’ όλα αυτά νομίζω πως το μήνυμα του κειμένου είναι αισιόδοξο. Εχω την αίσθηση ότι και ο ίδιος ο συγγραφέας υιοθετεί αντίστοιχη στάση ζωής και μεταφέρει αυτήν τη διάσταση στο έργο. Δεν θέλω να αποκαλύψω πάρα πολλά. Το κείμενο μιλάει για τα πράγματα που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε και να αφήσουμε πίσω μας ώστε να μπορέσουμε στη συνέχεια να προχωρήσουμε. Πιστεύω πάρα πολύ στη

δύναμη τού να πετάμε από πάνω μας πράγματα. Αυτά που δεν μας κάνουν πρέπει να μένουν πίσω μας, έστω και επώδυνα.

Ποια είναι τα δικά σας σκηνοθετικά υλικά; Πρόκειται για την τρίτη σας δουλειά μετά το «Good people» και το «Τape».

Είναι όντως η τρίτη μου σκηνοθετική δουλειά. Αισθάνομαι πως είμαι ακόμη πολύ νέα στη σκηνοθεσία. Το πιο σημαντικό υλικό είναι το κείμενο και στη συνέχεια οι ηθοποιοί. Εχω την τύχη να συνεργάζομαι με δύο εξαιρετικούς συναδέλφους –τον Χρήστο Σπανό και τη Φαίη Ξυλά– με τους οποίους συνεννοηθήκαμε πολύ γρήγορα για το τι θέλουμε να πούμε μέσα από το κείμενο και έτσι η δική μου δουλειά έγινε πιο εύκολη. Δεν είναι δεδομένο ότι θα σε εμπιστευτούν οι ηθοποιοί.

Πείτε μας λίγα λόγια για την τηλεοπτική σας παρουσία στον «Ορκο» και την άνοδο της μυθοπλασίας που καταγράφεται τη φετινή τηλεοπτική χρονιά.

Ο «Ορκος» πλησιάζει πλέον προς το τέλος του. Ο ρόλος μου ήταν κάπως σαν γκεστ, αλλά είμαι τυχερή γιατί όλα κύλησαν εξαιρετικά ομαλά. Είναι θετικό και ευτυχές το γεγονός ότι υπάρχει ποιοτική αλλαγή στις δουλειές της ελληνικής τηλεόρασης – οι συντελεστές βρίσκουν πλέον έναν πιο όμορφο τρόπο να γίνονται όλα. Βλέπουμε περισσότερες προσεγμένες σειρές, με επιμέλεια και έμφαση στη λεπτομέρεια.

Είναι σημαντικό να ξεφύγουμε από τη λογική της ταχύτητας, δηλαδή να γυρίζουμε μανιωδώς επεισόδια. Χρήσιμο και αυτό αλλά δεν φτάνει.

Εχετε παρατηρήσει αλλαγές στην τηλεόραση σε σχέση με την αναπαράσταση της γυναίκας ή της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας;

Υπάρχει αλλαγή, δυστυχώς όμως αργεί πολύ σε σχέση με την Ευρώπη, ειδικά στη θεματολογία. Είμαστε παραδοσιακά πιο αργοί σε αυτά τα πράγματα στην Ελλάδα. Δεν νομίζω πως είναι οι θεατές που αντιδρούν. Τα κανάλια και οι παραγωγοί παραμένουν διστακτικοί για τον τρόπο της πρόσληψης και τις πιθανές αντιδράσεις. Ωστόσο ο θεατής δεν πρόκειται να σοκαριστεί όταν υπάρχουν πλέον τόσες πλατφόρμες στις οποίες βλέπουμε πράγματα πολύ προχωρημένα και με θεματολογία που είναι ορατή μες στην κοινωνία. Το καλό είναι ότι πλέον τολμάμε, ενώ μέχρι πρότινος δεν άγγιζε κανείς τέτοια ζητήματα. Οι περισσότερες σειρές ήταν σεξιστικές –ειδικά οι κωμικές– και οι αναφορές για τη γυναίκα παρέμεναν εντελώς στερεοτυπικές. Αυτό το δεχόμασταν ως δεδομένο και δεν βλέπαμε ότι είναι προβληματικό. Αν γυρίσουμε σήμερα προς τα πίσω θα πούμε: «Ωχ, αυτό που βλέπω τώρα είναι πολύ σεξιστικό». Πώς θα μπορούσαν τέτοιες σειρές να μιλήσουν για τους ομοφυλόφιλους ή τα διεμφυλικά άτομα; Ευτυχώς όλα αυτά έρχονται στο προσκήνιο. Αποτελούν κομμάτι της κοινωνίας μας, δεν γίνεται να κάνουμε ότι δεν υπάρχουν.

Αλλάζει λοιπόν και η δική μας ματιά μες στα χρόνια.

Φυσικά. Τώρα φωτίζονται τα πράγματα από διαφορετικές γωνίες.

Εχετε δυσκολευτεί με ρόλους που περιλάμβαναν στερεοτυπικές και πατριαρχικές απεικονίσεις;

Μου έχει τύχει, ναι. Το στερεοτυπικό πάντοτε με ενοχλεί. Αυτές οι καταστάσεις όμως είναι για μένα μετρημένες. Δεν ήρθα αντιμέτωπη με κάποια ακραία περίπτωση. Μου έχουν ζητήσει να υποδυθώ κοπέλες με παραδοσιακά χαρακτηριστικά, που θέλουν να παντρευτούν και πρήζουν γι’ αυτό τους συντρόφους τους. Αυτό είναι εντελώς ανακριβές στην πραγματική ζωή. Δεν θέλουν όλες οι γυναίκες να παντρευτούν και πολύ καλά κάνουν. Υπάρχουν όμως και θετικά παραδείγματα. Το 1999 είχαμε κάνει τη σειρά «Θύματα ειρήνης» του Βασίλη Βασιλικού, σε σκηνοθεσία του Γιάννη Διαμαντόπουλου. Θυμάμαι ότι τότε προβλήθηκε ένα από τα πρώτα γκέι φιλιά στην ελληνική τηλεόραση. Η σκηνή έπαιξε, αν και ελαφρώς κομμένη. Πλέον ευτυχώς βλέπουμε πιο συχνά τέτοια πράγματα. Οι σειρές στην Ελλάδα τείνουν να παρουσιάζουν μια πραγματικότητα πιο συντηρητική και πιο ωραιοποιημένη απ’ ό,τι συμβαίνει στ’ αλήθεια.

Εκτός από πιο προσεγμένες σειρές, βλέπουμε πλέον και αρκετές καλές ταινίες στον κινηματογράφο.

Στην Ελλάδα ο κινηματογραφικός κλάδος ανεβαίνει διαρκώς σε

σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, ωστόσο συναντάει μεγάλες δυσκολίες και υποχρηματοδότηση. Υπάρχουν άνθρωποι με όρεξη, γνώσεις και καλές ιδέες. Πάσχουμε λιγάκι στο σενάριο και φυσικά στα χρήματα.

Τα «Φτηνά τσιγάρα» του Ρένου Χαραλαμπίδη έχουν μεγάλη κινηματογραφική διαδρομή και έχουν αγαπηθεί πολύ από ανθρώπους της νέας γενιάς.

Η ταινία αυτή έχει σημαδευτεί από μια παράξενη ιστορία. Οταν παίχτηκε για πρώτη φορά στις αίθουσες πέρασε σχεδόν ξυστά και δεν έκοψε πολλά εισιτήρια, όμως σταδιακά άρχισε να κερδίζει έδαφος και πλέον θεωρείται καλτ. Υστερα από κάποια χρόνια έγινε το μπαμ. Δεν ξέρω τι ήταν αυτό που την κίνησε ξανά, ωστόσο πήγε σχεδόν από μόνη της. Είναι παράξενο να συναντάς πιτσιρίκια 19 χρόνων και να σου λένε πόσο τους σημάδεψε αυτή η ταινία. Είναι από τις πιο αγαπημένες μου δουλειές και σε αυτό μέτρησε από το πόσο καλά περάσαμε όλοι μαζί στα γυρίσματα μέχρι και το τελικό αποτέλεσμα. Η ιστορία της ταινίας ξεπερνά την ίδια την ταινία.

Είστε μια από τις γυναίκες που έσπασαν τη σιωπή και κατήγγειλαν επώνυμα τον Πέτρο Φιλιππίδη. Ποιες είναι οι σκέψεις σας για τη νέα εποχή στο θέατρο και για το #MeToo;

Τα πράγματα στο δικαστήριο βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη, επομέ

νως δεν θα ήθελα να πω τίποτε τώρα. Θεωρώ ότι έχουμε αρκετό χρόνο μπροστά μας και δεν είναι η κατάλληλη στιγμή να ειπωθεί κάτι παραπάνω για τη συγκεκριμένη υπόθεση. Ο κόσμος όμως αλλάζει και δεν είναι εύκολο να το συνειδητοποιήσουμε. Για κάποιους ανθρώπους είναι δύσκολο να αλλάξουν και να δεχτούν ότι τα πράγματα έχουν μετακινηθεί σε σχέση με το παρελθόν. Για παράδειγμα, δεν μπορεί κάποιος να χτυπάει τη σύντροφό του κι αυτό να θεωρείται φυσιολογικό. Αλλάζει η εποχή. Αλλάζει αργά, με δυσκολία, όμως αλλάζει. Τώρα που ζούμε την αλλαγή δεν τη βλέπουμε, μας φαίνεται απειροελάχιστη, όμως από κάπου πρέπει να ξεκινήσουμε. Ελπίζω πραγματικά ο κόσμος γύρω μας να διαφοροποιηθεί σε τόσο μεγάλο βαθμό ώστε να μην ξαναδούμε γυναικοκτονίες όπως της Ελένης Τοπαδούδη και τόσων άλλων κοριτσιών. Πρέπει να σταματήσει αυτή η εποχή. Να αποτελούν εξαίρεση αυτά τα εγκλήματα. Στο μέλλον να λέμε ότι μία φορά στα 100 χρόνια συμβαίνει κάτι τέτοιο και να μην το ακούμε μία φορά την εβδομάδα. Κι αυτό είναι θέμα κουλτούρας. Να αλλάξει επιτέλους η κουλτούρα μας. Ο τρόπος που μεγαλώνουν οι άντρες και οι γυναίκες, ο τρόπος που συνυπάρχουμε και επικοινωνούμε σε μια κοινωνία. Ολα αυτά θα αργήσουν πολύ αλλά θα γίνουν.

Ο κλάδος του θεάτρου χτυπήθηκε πολύ από την πανδημία. Ισως για πρώτη φορά ο κόσμος άρχισε να αντιλαμβάνεται τους καλλιτέχνες και ως εργαζόμενους.

Η αλήθεια είναι πως είμαστε από τους πρώτους κλάδους που πλήγηκαν. Στην Ελλάδα η τέχνη δεν θεωρείται είδος πρώτης ανάγκης. Φυσικά δυσκολευτήκαμε, ενώ υπάρχουν συνάδελφοι οι οποίοι ακόμη δυσκολεύονται. Πολλές φορές ο κόσμος ξεχνάει ότι είμαστε εργαζόμενοι και μάλιστα σε μια απαιτητική δουλειά, με πολύ χαμηλές αμοιβές. Αρκετοί ήρθαν στο θέατρο ακριβώς για να δείξουν αλληλεγγύη και στήριξη στους εργαζομένους και στην τέχνη μετά την πανδημία.

«Να αλλάξει επιτέλους η κουλτούρα μας. Ο τρόπος που μεγαλώνουν οι άντρες και οι γυναίκες, ο τρόπος που συνυπάρχουμε και επικοινωνούμε σε μια κοινωνία. Ολα αυτά θα αργήσουν πολύ αλλά θα γίνουν»

Θεωρείτε ότι υπάρχει στήριξη από την πολιτεία για να επιβιώσουν οι νέοι ηθοποιοί;

Εδώ δεν βιοπορίζονται ούτε οι μεγαλύτεροι. Το βλέπουμε παντού. Δεν είναι πάντα εύκολο. Είναι πολλές οι ομάδες και οι θεατρικές σκηνές στην Αθήνα. Διαχρονικά όμως δεν υπάρχει στήριξη. Μας αντιμετωπίζουν σαν «θεατρίνους», σαν δεύτερης κατηγορίας ανθρώπους.

Ο πατέρας σας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αιθιοπία. Ποια είναι η δική σας σχέση με τη συγκεκριμένη κουλτούρα;

Λατρεύω την αφρικανική κουλτούρα και πιστεύω ότι κυλάει στο αίμα μας. Δυστυχώς δεν έχω κάνει ακόμη κάποιο ταξίδι εκεί, ωστόσο το σκέφτομαι πολύ σοβαρά για το επόμενο διάστημα. Η Αφρική έχει για μένα τεράστιο ενδιαφέρον· ας μην ξεχνάμε ότι ολόκληρη η Ευρώπη έχει στηριχτεί επί της ουσίας στη συγκεκριμένη ήπειρο.