Documento Media

Σχολείο και σινεμά: μια σχέση (σχεδόν) ανύπαρκτη

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Camera Zizanio μιλάει για το βιβλίο του «Οταν ο κινηματογράφος πήγε σχολείο»

Συνέντευξη στον Παναγιώτη Φρούντζο

Σ «ε αυτό το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο γεννήθηκε η ιδέα στον Γάλλο παιδαγωγό Σελεστέν Φρενέ (Célestin Freinet) για τη χρήση του κινηματογράφου ως παιδαγωγικού μέσου και την προώθησή του στα σχολεία μέσα από τη Συνεργατική Ταινιοθήκη της Λαϊκής Παιδείας. Τον ενδιέφερε όχι μόνο ως εποπτικό μέσο για την προβολή ταινιών που υπήρχαν στην αγορά αλλά και ως μέσο επικοινωνίας και δημιουργίας. Ετσι έβαλε για πρώτη φορά την κάμερα στην τάξη. Οι ταινίες που γύριζαν τα σχολεία ενίσχυαν την ενδοσχολική αλληλογραφία που υπήρχε ήδη και άνοιγαν το σχολείο στην κοινωνία» επισημαίνει ο Νίκος Θεοδοσίου, σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής της Camera Zizanio του Φεστιβάλ Ολυμπίας, στη μελέτη του για τη σχέση κινηματογράφου και σχολικής εκπαίδευσης «Οταν ο κινηματογράφος πήγε σχολείο και γύρισε με κλάματα», αντιπαραβάλλοντας όσα συνέβαιναν στη Γαλλία στην αρχή του περασμένου αιώνα με όσα (δεν) συμβαίνουν στον τόπο μας. Η συζήτηση μαζί του περιστράφηκε γύρω από την ιστορική εξέλιξη αυτής της σχέσης στην Ελλάδα.

Πώς προέκυψε η σκέψη σας για τη συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου;

Φέτος το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους συμπληρώνει 25 χρόνια παρουσίας. Και είναι γνωστό πως πέρα από τις ποιοτικές ταινίες που περιλαμβάνει κάθε χρόνο στο πρόγραμμά του δίνει ιδιαίτερο βάρος στην κινηματογραφική παιδεία με την οργάνωση εργαστηρίων, σεμιναρίων και διεθνών συνεδρίων. Το να στραφούμε στο παρελθόν και να ανιχνεύσουμε αυτό που προηγήθηκε από μας ήταν αναγκαιότητα. Η ιστορία και η κριτική προσέγγιση σε αυτό το παρελθόν μπορεί να φωτίσουν πλευρές του παρόντος και να μας δώσουν εργαλεία να σχεδιάσουμε το μέλλον. Από την άλλη, ήταν η πολύχρονη έρευνά μου για την κοινωνική διάσταση του κινηματογράφου στην Ελλάδα που αποτυπώθηκε σε βιβλία και ταινίες που μου πρόσφερε το πρώτο αλλά εντυπωσιακό πρωτογενές υλικό. Μια πιο εξειδικευμένη αναζήτηση αυτήν τη χρονιά το συμπλήρωσε με πάρα πολύ σημαντικές παραμέτρους και του έδωσε τη μορφή του βιβλίου που έχετε στα χέρια σας.

Η εντύπωση που έχουμε είναι ότι στην Ελλάδα ο χώρος της θεσπισμένης εκπαίδευσης εχθρευόταν, είτε συνειδητά είτε αντανακλαστικά, τον κινηματογράφο.

«Ο Κωστής Παλαμάς είδε πως ο κινηματογράφος μπορεί να αποτελέσει ένα εξαιρετικό εκπαιδευτικό εργαλείο.

Και αυτό από το 1915»

Δυστυχώς το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα διαχρονικά ακολούθησε μια αντίστροφη πορεία από αυτή των θεατών, μικρών και μεγάλων. Οσο ο κινηματογράφος γινόταν το κυρίαρχο θέαμα στην κοινωνία τόσο περισσότερο υψώνονταν φραγμοί, κάθε είδους νόμοι και απαγορεύσεις για τα παιδιά. Ειδικά την περίοδο του μεσοπολέμου έχουμε την πλουσιότερη αρθρογραφία για τα κακά που προκαλεί στα παιδιά η παρακολούθηση κινηματογραφικών ταινιών. Σταδιακά γίνεται αποδεκτή μόνο η περιορισμένη χρήση του κινηματογράφου με την προβολή ταινιών που έχουν εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Το «κατάλληλο» και «χρήσιμο» περιεχόμενο αυτών των ταινιών καθορίζεται κάθε φορά από την πολιτική της εκάστοτε πολιτικής εξουσίας. Διατρέχοντας μέσα από το χρονικό μου όλα αυτά τα ταραγμένα χρόνια και την περιπετειώδη σχέση του κινηματογράφου με το επίσημο σχολείο είδα να ισχυροποιείται η θέση πως τελικά πρόκειται για πολιτικό διακύβευμα.

Ας προσθέσουμε ότι η διανόηση, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν αναγνώριζε τον κινηματογράφο ως τέχνη και γι’ αυτό τον λόγο δεν μπορούσε να έχει οποιαδήποτε παιδαγωγική αξία. Ετσι έπρεπε να μείνει έξω από το σχολείο. Κάτι που δεν έγινε με τις άλλες έξι τέχνες που λίγο ή πολύ βρήκαν τη θέση τους στα ωρολόγια προγράμματα. Ο κινηματογράφος ποτέ. Πιστεύω πως με την εμφάνιση του Νεανικού Πλάνου, με το Φεστιβάλ Ολυμπίας και το δίκτυο διανομής ενός ποιοτικού κινηματογράφου για παιδιά και νέους το 1997 ξεκινά μια νέα εποχή, πολύ πιο παρεμβατική, που αναμφισβήτητα άνοιξε νέους δρόμους. Εκεί σταματά το δικό μου βιβλίο. Αλλά ο κινηματογράφος στο σχολείο εξακολουθεί να είναι το ζητούμενο.

Με μεγάλη έκπληξη είδαμε στο βιβλίο σας πως βασικός αμύντορας της χρήσης του κινηματογράφου στην εκπαίδευση ήταν ο Κωστής Παλαμάς; Τι υποστήριζε σχετικά ο ποιητής και ποια η αντίληψή του για τον κινηματογράφο ως τέχνη;

Ο Κωστής Παλαμάς πρώτος απ’ όλους στην Ελλάδα είδε πως ο κινηματογράφος μπορεί να αποτελέσει ένα εξαιρετικό εκπαιδευτικό εργαλείο. Και αυτό από το 1915, εποχή που ο κινηματογράφος δεν είχε αναπτύξει όλα τα αισθητικά του όπλα. Βλέπει την εικόνα ως το μέσο για να βγει η ελληνική παιδεία από τον «βαρβαρικό της μεσαίωνα». Ο κινηματογράφος, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, «περικλείει, συνοψίζει και συγκεντρώνει πάσας τας εκ των ωραίων τεχνών απολαύσεις». Ας σημειώσουμε πως τα κείμενα του Παλαμά δεν είναι κάποιες θεωρητικές προσεγγίσεις αλλά άρθρα πολεμικής απέναντι στους υπεύθυνους

του υπουργείου Παιδείας και ειδικά στον τμηματάρχη του υπουργείου Παιδείας Ε. Λαμπαδάριο, φανατικό πολέμιο του κινηματογράφου. Τα κείμενά του ξέθαψε το Φεστιβάλ Ολυμπίας το 2019, τα τύπωσε σε ένα όμορφο φυλλάδιο με τίτλο «Εικόνας μεταχειρίζου, ω διδάσκαλε» και είναι πλέον διαθέσιμα σε όλους.

Ποια είναι η περιοδολόγηση στις φάσεις της σχέσης κινηματογράφου – εκπαίδευσης στον τόπο μας;

Την πρώτη περίοδο, από το 1900 έως το 1920, τη χαρακτηρίζω «περίοδο της αθωότητας». Σε αυτή ο κινηματογράφος αντιμετωπίζεται ως η νέα εντυπωσιακή εφεύρεση, το αξιοπερίεργο. Τη δεύτερη περίοδο, μέχρι το 1936 –η οποία είναι αρκετά αντιφατική–, βλέπουμε από τη μια να φουντώνει η πολεμική απέναντι στον εχθρό κινηματογράφο αλλά παράλληλα να αναπτύσσεται ένα σημαντικό κίνημα που επιδιώκει τη θεσμοθέτηση του παιδικού-εκπαιδευτικού κινηματογράφου. Σε αυτό πρωτοστατούν οι δύο οργανώσεις για τα δικαιώματα της γυναίκας. Η δικτατορία του Μεταξά χρησιμοποιεί τον κινηματογράφο ως βασικό προπαγανδιστικό εργαλείο, κάτι που συνεχίζεται τα μεταπολεμικά χρόνια, όταν πλέον ο μηχανισμός του «σχολικού κινηματογράφου» του υπουργείου Παιδείας στηρίζεται στο απόθεμα ταινιών της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών. Εξω από το σχολείο η μάχη δίνεται στην καταλληλότητα ή ακαταλληλότητα των εμπορικών ταινιών και μόνο μετά την πτώση της δικτατορίας αρχίζει να γίνεται λόγος ώστε να μπει ο κινηματογράφος ως μάθημα στο σχολείο.

Ποιες διορατικές μορφές ξεχωρίζουν στην επιμονή τους αναφορικά με την εργαλειακή χρήση του σινεμά για παιδευτικούς σκοπούς;

Αναφερθήκαμε ήδη στον Παλαμά. Θα μείνω σε τρεις φωτισμένους παιδαγωγούς που μπορούμε να πούμε ότι ακολούθησαν τις προτροπές του. Ο σοσιαλιστής Ηλίας Κωνσταντινίδης, με το εκπαιδευτήριό του στην Αθήνα, το πρώτο σχολείο που αποκτά το 1916 αυτόνομη κινηματογραφική αίθουσα και οργανώνει συστηματικές προβολές. Τη δεκαετία του ’30 ο Κώστας Σωτηρίου στο Διδασκαλείο του Πειραιά, το πρώτο σχολείο με δική του ταινιοθήκη, σχεδιάζει ένα νέο εκπαιδευτήριο όπου προβλέπονταν έξι αίθουσες προβολής. Τον Σωτηρίου θα τον συναντήσουμε και στο βουνό με τον Δημήτρη Γληνό, τη Ρόζα Ιμβριώτη και άλλους. Τέλος, η Ειρήνη Παϊδούση, παλιά καθηγήτρια στο Εκπαιδευτήριο Κωνσταντινίδη, η οποία από το 1952 προτείνει την καθιέρωση μιας σχολικής ώρας για συζήτηση αναφορικά με τον κινηματογράφο.

Ville Πρόσωπο

el-gr

2022-01-16T08:00:00.0000000Z

2022-01-16T08:00:00.0000000Z

https://epaper.documentonews.gr/article/283274576108462

Documento Media