Σ «ηκώνομαι πολλά πρωί, τρείς ώρες πριν να φέξει/ Παίρνω νερό και νίβομαι και ζώνω τ’ άρματά μου/ Και παίρνω ζβάρα τα βουνά, ζβάρα τα κορφοβούνια/ Βρίσκω λημέρι αντάρτικο και κλεφτοκαπετάνιο». Το ρυθμικό μουρμουρητό έρχεται από τα βάθη του χρόνου, οι ηλεκτρικοί δεκαπεντασύλλαβοι κυλούν αργά στις χαράδρες της Ρούμελης. Μοιάζει με κλέφτικο του Εικοσιένα – και σε μια άλλη του ζωή ίσως ήταν. Δυο μήνες τώρα όμως έγινε λοξό ροκ από τους Villagers: «Βρίσκω λημέρι αντάρτικο πολλά χορταριασμένο/ Βρίσκω τον Αρη αρχηγό βαριά τραυματισμένο».

Το ΕΑΜ διάβασε την Αντίσταση σαν νέο Εικοσιένα. Ηταν η νέα Φιλική Εταιρεία, οι αντάρτες του κλέφτες και αρματολοί, ο αγώνας του, αγώνας για ελευθερία, όπως τότε, μα και για λαοκρατία που τότε προδόθηκε. Το Εικοσιένα άφησε πολλούς ήρωες στη συλλογική μνήμη, η εποποιΐα της Αντίστασης μόνο έναν: τον Αρη Βελουχιώτη. Μονάχα γι’ αυτόν γράφτηκαν τραγούδια ενόσω ακόμη ζούσε· από ανθρώπους του λαού, όχι από γραμματιζούμενους, όπως τα περισσότερα αντάρτικα. Υστερα από μια μάχη ενάντια στους Ιταλούς, στο Μικρό Χωριό της Ευρυτανίας, μια χωρική της περιοχής έπλασε το πιο γνωστό απ’ όλα, αυτό που έμελλε να αποκληθεί «Του Αρη». Σαν ήρθε η μεταπολίτευση και η μνήμη της Αντίστασης ζωντάνεψε, το τραγούδι εκείνο διασκευάστηκε και τραγουδήθηκε από πολλούς. Ο Θεοδωράκης, ο Μικρούτσικος, ο Νότης Μαυρουδής, ο Πέτρος Πανδής το απέδωσαν τελετουργικά και επικά στο πνεύμα της εποχής, αγνοώντας επιδεικτικά το κόμμα που είχε αποκηρύξει τον πρωτοκαπετάνιο του από το 1945 – όταν εκείνος αγνόησε τη Βάρκιζα και τράβηξε τον μοναχικό του δρόμο στη χαράδρα του Φάγγου.

Τριάντα τόσα χρόνια μετά την αναγνώριση της Αντίστασης, το 2015, ο Μπάμπης Στόκας συνταιριάζει ξανά τους παλαιούς εκείνους δεκαπεντασύλλαβους με ήχους σύγχρονους και φωνές ηλεκτρικές: «Αναστενάζουν τα βουνά κι ο ήλιος σκοτεινιάζει/ Το δόλιο το Μικρό Χωριό και πάλι ανταριάζει/ Λαμποκοπούν χρυσά σπαθιά, πέφτουν ντουφέκια αλάργα/ Ο Αρης κάνει πόλεμο μ’ αντάρτες παλικάρια». Ωραίο, μαχητικό, μα cool, με συνείδηση της απόστασης. Λίγο νωρίτερα, το 2011, οργισμένοι νεαροί, οι Social Waste, φέρνουν τον Αρη στην πόλη από νέο, απρόβλεπτο δρόμο – μια χιπ χοπ ραψωδία με δεκατρισύλλαβες ρίμες-μαχαίρια: «Κάπου στη Ρούμελη λένε πως είσαι ακόμα/ Με τον Κωστούλα, τον Μπελή και τον Τζαβέλλα/ Τ’ ακούς; Ακόμα σε ζητάει τούτο το χώμα/ Γι’ αυτό σου λέω, ανέβα στ’ άλογο και έλα».

Τι γυρεύει ο Αρης στην πόλη; Πολλοί τον περίμεναν τότε, τον Κόκκινο Δεκέμβρη του ’44, όταν ο εφεδρικός ΕΛΑΣ πάλευε στις συνοικίες με Αγγλους, με χίτες και ταγματασφαλίτες. Δεν ήταν εκεί. Κυνηγούσε τον Ζέρβα στην Ηπειρο με εντολή του κόμματος – αν σκαλίσουμε τα δίκτυα θα τον δούμε, όπως κάθε Δεκέμβρη 28, καβαλάρη νικητή στο κέντρο των Ιωαννίνων. Πέντε μήνες αργότερα το κεφάλι του κρεμόταν στον φανοστάτη των Τρικάλων. Δάκρυσαν πολλοί, μα σιωπηλά· το κόμμα ήδη είχε διαμηνύσει: ούτε ψωμί ούτε νερό στον Αρη! Μόνο ο Ρίτσος τόλμησε: «Ενα μεγάλο κόκκινο άλογο, ένας αητός με μια σημαία, ένα άστρο αληθινό, πολλή ζέστα – αυτός είναι ο Αρης των παιδιών και των μεγάλων».

Τι γυρεύει ο Αρης στην πόλη; Τον Νοέμβρη του ’82 στον Γοργοπόταμο ακούστηκε για πρώτη φορά από

επίσημα χείλη το όνομά του. Τρεις μήνες νωρίτερα ο Παπανδρέου στη Βουλή εισηγήθηκε να αποδοθούν τιμές σε αυτούς που ξεχάστηκαν, σε αυτούς που εξαιρέθηκαν: «Ηρθε τώρα η ώρα δίπλα στους ήρωες του 1821 να τοποθετήσουμε στην εθνική μας μνήμη ενωμένους –ενωμένους!– αυτούς που έπεσαν το ’40’44». Ενωμένους, αλλά τελικά χωριστά. Το αλβανικό έπος μονοπώλησε την εθνική γιορτή, η Αντίσταση περιορίστηκε σε ημέρα μνήμης. Η διακριτική υποβάθμιση της Αντίστασης ενίσχυσε απρόσμενα τον μύθο του Αρη. Ο Γοργοπόταμος τον έφερνε στο κέντρο της εικόνας αφού «χωρίς τον Ζέρβα δεν θα γινόταν, χωρίς τον Αρη δεν θα πετύχαινε». Αρκετοί τον υποδέχτηκαν στα 80s με τον τρόπο των 80s. Μικρές μάχες δόθηκαν εδώ κι εκεί για να πάρουν κάμποσες οδοί και πλατείες το όνομά του. Πιο μεγάλες για να στηθούν οι λιγοστές προτομές και ο μοναδικός έφιππος ανδριάντας του: αν περάσετε από τη Λαμία, σταθείτε για λίγο στην πλατεία Λαού. Θα δείτε τον Αρη καβάλα στο άλογό του να βαδίζει αγέρωχα στη χώρα των θρύλων.

Τι γυρεύει ο Αρης στην πόλη σήμερα; Ο Αρης ξανάρθε στις πλατείες των αγανακτισμένων. Οπως η Αντίσταση στράφηκε στο Εικοσιένα και όπως το Εικοσιένα αντλούσε από την αίγλη της αρχαιότητας, τα παιδιά της κρίσης σκάλιζαν το παρελθόν για στηρίγματα: γύρευαν δύναμη να αντισταθούν και έμπνευση να επινοήσουν. Γνώριζαν ασφαλώς πως η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Μα έβλεπαν επίσης πως οι βάρβαροι στο τέλος θα νομοθετήσουν, πως ο Αρης θα αναγκαστεί να απέλθει: «Κι ύστερα κοίταξα ξανά τον φανοστάτη/ Εκείνον στη φωτογραφία της ντροπής/ Κι είπα: “Αντίο, καπετάνιε επαναστάτη/ Καλές εφόδους στην κοιλάδα της σιωπής”».

Αντίβαρο στη συρρίκνωση της δημόσιας σφαίρας, αντίσταση στον ευτελισμό του πολιτικού βίου, λόγος ενάντιος στη συρρίκνωση του δημόσιου χώρου σε όλες τις μορφές του

Αρκετοί τον υποδέχτηκαν στα 80s με τον τρόπο των 80s. Μικρές μάχες δόθηκαν εδώ κι εκεί για να πάρουν κάμποσες οδοί και πλατείες το όνομά του.

Πιο μεγάλες για να στηθούν οι λιγοστές προτομές και ο μοναδικός έφιππος ανδριάντας του