Στην ελληνική περίπτωση το κομματικό σύστημα της μετεμφυλιακής περιόδου της «καχεκτικής δημοκρατίας» αναπτύχθηκε μέσω της οργάνωσης πολιτικών κομμάτων «παλαιοκομματικού» τύπου με χαλαρή δομή και οργάνωση και με την απαγόρευση του ΚΚΕ. Στο πλαίσιο αυτό οι ηγέτες των κομμάτων ήταν απόλυτοι ηγεμόνες, οι κοινοβουλευτικές ομάδες δεν ήταν συμπαγείς και η πολιτική διαμεσολάβηση λάμβανε χώρα μέσω των «κομματαρχών», οι οποίοι αποτελούσαν τον σύνδεσμο μεταξύ βουλευτών και κοινωνίας και καθόριζαν την εκλογική συμπεριφορά μέσω πελατειακών σχέσεων, δηλαδή μέσω προσωπικών ανταλλαγμάτων με την κρατική εξουσία. Ετσι, το μετεμφυλιακό καθεστώς προήγαγε μια μη συμμετοχική πολιτική κουλτούρα, χωρίς μαζικές οργανώσεις και συμμετοχή των πολιτών στην πολιτική. Τα γεγονότα της δεκαετίας του 1960 (εκλογές βίας και νοθείας το 1961, δολοφονία του Γρ. Λαμπράκη το 1963,

Ιουλιανά το 1965) σηματοδότησαν ότι οποιαδήποτε απόπειρα δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων δεν μπορούσε να γίνει ανεκτή. Το επιστέγασμα αυτής της πορείας είναι η επιβολή της δικτατορίας. Είναι η εποχή που ο Ανδρέας Παπανδρέου συμμετέχει ενεργά στην αντίσταση εναντίον της δικτατορίας όχι μέσω της Ενωσης Κέντρου (ΕΚ), αλλά ιδρύοντας το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΠΑΚ). Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας το ΠΑΚ ριζοσπαστικοποιείται, με αποτέλεσμα να αποσυνδεθεί οργανωτικά από την ΕΚ.

Ετσι, μετά την πτώση της δικτατορίας, ενώ στην αρχή ο Ανδρ. Παπανδρέου διατυπώνει σημαντικές επιφυλάξεις για την κυβέρνηση εθνικής ενότητας, την οποία χαρακτηρίζει «απλή αλλαγή φρουράς του ΝΑΤΟ», τελικά επιστρέφει από το εξωτερικό στις 16 Αυγούστου 1974. Στις διεργασίες που γίνονται ο Ανδρ. Παπανδρέου σε συνέχεια της οργανωτικής και ιδεολογικής διαφοροποίησης του ΠΑΚ δεν αναλαμβάνει την ηγεσία της Ενωσης Κέντρου αλλά

ιδρύει ένα νέο πολιτικό κόμμα, το ΠΑΣΟΚ. Με βάση την ιδρυτική του διακήρυξη, την περίφημη «3η του Σεπτέμβρη», στόχος είναι να οικοδομηθεί πρώτη φορά στο ελληνικό κομματικό σύστημα ένα μαζικό σοσιαλιστικό κόμμα με μαρξιστικές αναφορές. Σε ιδεολογικό επίπεδο υιοθετεί το νεομαρξιστικό σχήμα της αντίθεσης μητρόπολης/ περιφέρειας που βασίζεται στη σχολή της εξάρτησης. Στο πλαίσιο αυτό θεωρεί ότι η Ελλάδα είναι χώρα περιφερειακή και θέτει ως λύση για την ανάπτυξή της την αποσύνδεση από το καπιταλιστικό μπλοκ εξουσίας (ΗΠΑ – ΝΑΤΟ – ΕΟΚ) και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην Ελλάδα.

Για να υλοποιηθεί η συγκεκριμένη στρατηγική προάγεται η οικοδόμηση ενός κόμματος μαζών όπου η κομματική οργάνωση θα διαδραματίζει τον πιο σημαντικό ρόλο ως πολιτικός και εκλογικός μηχανισμός, σαφώς πιο σημαντικός από την κοινοβουλευτική θεώρηση της πολιτικής, μια επιλογή που προσπαθεί να εκφράσει τον έντονο ριζοσπαστι

σμό της ελληνικής κοινωνίας αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας και να διαφοροποιηθεί από την παλαιοκομματική προδικτατορική λειτουργία των πολιτικών κομμάτων. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται: «Εχει ο λαός μας πικρή πείρα από τους κομματικούς σχηματισμούς του παρελθόντος που στηρίζονταν στη φεουδαρχική σχέση ανάμεσα σε ηγέτες και βουλευτές, ανάμεσα σε βουλευτές και κομματάρχες, ανάμεσα σε κομματάρχες και ψηφοφόρους». Ετσι το ΠΑΣΟΚ δίνει την υπόσχεση ότι διαμέσου της οργανωτικής του δομής θα οικοδομήσει ένα κόμμα «νέου τύπου» στο ελληνικό πολιτικό σύστημα με σκοπό να προχωρήσει ο εκδημοκρατισμός του κράτους και αυτή η επιλογή δεν θα είναι μια διαδικασία που θα εκχωρηθεί στις κοινωνικές ελίτ, αλλά αντίθετα όλοι οι πολίτες θα συμμετέχουν ενεργά σε αυτήν τη διαδικασία εκδημοκρατισμού. Οπως αναφέρεται: «Και το πρόγραμμα και το οργανωτικό σχήμα θα συναποφασιστούν στην πορεία, με την ισότιμη συμμετοχή