Documento Media

Ρίξε στο γυαλί φαρμάκι

Επέτειος των 40 χρόνων από την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ... και διερευνούμε τη σύνδεση της ευμάρειας στα 80s με την αύξηση της κατανάλωσης ουίσκι

Παναγιώτης Φρούντζος

Εν συντομία

Πράσινος ο ήλιος του ΠΑΣΟΚ, ροδόχρωμο του ουίσκι. Κοινωνικο-αισθητική αρμονία.

Γιατί ενδιαφέρει

Ο «εκδημοκρατισμός» του σκωτσέζικου «νερού που καίει».

Η εικόνα του Ανδρέα Παπανδρέου να πίνει Johnnie Walker Black Label και να χορεύει ζεϊμπέκικο στον τόνο που επέτασσε η Ρίτα Σακελλαρίου λειτουργεί συμβολικά σε πολλά επίπεδα ανάγνωσης της δεκαετίας του ’80, η οποία στην πραγματικότητα εγκαινιάστηκε στις 18 Οκτωβρίου 1981, τη μέρα που το ΠΑΣΟΚ κατέλαβε την εξουσία. Αυτή η εικόνα λοιπόν, η οποία σύμφωνα με τον ιστορικό Τρύφωνα Μπαμπίλη «αποκρυσταλλώνει καλύτερα από καθετί άλλο τη “δομή του συναισθήματος της περιόδου” [όρος που επινόησε ο ιστορικός Ρέιμοντ Ουίλιαμς]» («Μεταπολίτευση – Η Ελλάδα στο μεταίχμιο δύο αιώνων», συλλογικό, Θεμέλιο), θα ήταν το υποκατάστατο του «Κόκκινου βιβλίου» του Μάο για τους πιστούς θεματοφύλακες των ιδεών του Κινήματος.

Ξένοιαστη ζωή με ένα καλό ουίσκι

Αν και οι Αγγλοσάξονες διανοούμενοι έστυψαν την έμπνευσή τους για να διατυπώσουν ένα απόσταγμα σκέψης για το ουίσκι λίγους τόνους πιο καυστικό απ’ ό,τι το ίδιο το ποτό («Το ουίσκι είναι μια υγροποιημένη λιακάδα» έγραψε ο Μπέρναρντ Σο, για να τον ακολουθήσει ο Τζέιμς Τζόις σε μια έκρηξη αιθυλικής λυρικότητας: «Η φωτεινή μουσική του ουίσκι που χύνεται στο ποτήρι – αυτό είναι ένα ευχάριστο διάλειμμα»), στον τόπο μας τα πράγματα ήταν πιο απλά, πιο μεσογειακά. Το ουίσκι ήταν το καλύτερο συνοδευτικό σε κάθε εκδήλωση της κοινωνικής ζωής… σκέτα ή όπως ανέφερε η διαφήμιση του Ballantine’s στα 70s, «ξένοιαστη ζωή… απαραίτητα ένα καλό ουίσκι».

Στην πραγματικότητα βέβαια, όπως παρατηρεί ο Αντώνης Λιάκος

Ο αγώνας τόσο για καταξίωση όσο και για ηγεμονία στο επίπεδο των ιδεών συνοδευόταν από σκωτσέζικες (ή ακόμη και αιγαλεώτικες) ετικέτες

στο βιβλίο του «Ο ελληνικός 20ός αιώνας» (εκδόσεις Πόλις), η εντατικοποίηση της κατανάλωσης εισαγόμενων προϊόντων παρατηρείται σε όλη τη δεκαετία της μεταπολίτευσης (1975-85). Καθώς μισθοί και αμοιβές αυξάνονται, η κατανάλωση ενισχύεται – μάλιστα στον αγώνα της κατάκτησης της δυτικής νεωτερικότητας εγκαταλείπονται παραδοσιακά ποτά όπως το ούζο ή το τσίπουρο για το σκουρόχρωμο υγρό που έλκει την καταγωγή του από τη Σκωτία, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να καταλάβει μια από τις πρώτες θέσεις στην κατανάλωση ουίσκι παγκοσμίως (το 1986 η κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου επέβαλε περιορισμούς στην εισαγωγή του ποτού).

Αυτό όμως που τη δεκαετία του ’70 φαίνεται σαν κυνήγι της καταξίωσης από κοινωνικές ομάδες που ξεκίνησαν να αναδεύουν τον τελματωμένο βυθό, τη δεκαετία του ’80 μοιάζει με αγώνα επικύρωσης της ιδεολογικής ηγεμονίας αυτών των ομάδων που αναπτύχθηκαν στον βιότοπο του ομιχλώδους ανδρεοπαπανδρεϊκού ευρήματος των μη προνομιούχων. Ομως ο αγώνας τόσο για καταξίωση όσο και για ηγεμονία στο επίπεδο των ιδεών συνοδευόταν από σκωτσέζικες (ή ακόμη και αιγαλεώτικες) ετικέτες. Η νύχτα συνδέεται με την κατανάλωση ουίσκι –μια τάση που ξεκίνησε από τη δεκαετία του ’60–, ενώ κάποια χρόνια αργότερα στη σαγήνη του υποκύπτουν καφετέριες, ντισκοτέκ, ακόμη και καφενεία.

«Η περίπτωση της σύνδεσης του ουίσκι με το σκυλάδικο, με τα μπουζούκια και με τη νέα ελληνική σκηνή, ιδιαίτερα τη δεκαετία του ’80, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον με μια εσωτερικοποίηση της κατασκευής μιας ανατολικοποιημένης ταυτότητας που είναι διάχυτη στον χώρο αυτό. Η εσωτερική αυτή ταυτότητα συνήθως στηρίζεται σε μια επιδεικτική κατανάλωση πλούτου, σε μια “ελληνική αυθεντικότητα”, ενώ ταυτόχρονα διαπραγματεύεται τη “νεωτερικότητα” του ποτού με όρους ουίσκι. [...] το ουίσκι γίνεται σύμβολο-κλειδί του πολιτισμού του σκυλάδικου τόσο στη μουσική όσο και στα κέντρα διασκέδασης» παρατηρεί ο Τρ. Μπαμπίλης στο κείμενό του «Ουίσκι σε αφθονία» («Μεταπολίτευση – Η Ελλάδα…»).

Στο (πλαστικό) ποτήρι που κρατώ…

Η διαδικασία οικειοποίησης της λαϊκής διασκέδασης και της κατανάλωσης ουίσκι από το ΠΑΣΟΚ (η οποία ξεκίνησε από πάνω προτού διαχυθεί στη βάση) βρισκόταν σε εξέλιξη ήδη από τη δεύτερη κοινοβουλευτική θητεία του κόμματος, όταν κατέλαβε τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Μετά την εκλογική νίκη στις 18 Οκτωβρίου 1981 ο Ανδρέας Παπανδρέου και το οικονομικό του επιτελείο προχωρούν σε αυξήσεις των κατώτερων μισθών και ημερομισθίων κατά 60% και σε διπλασιασμό των κατώτατων συντάξεων του δημοσίου, του ΙΚΑ, του ΟΓΑ, του ΤΕΒΕ. Αναδιανομή του εισοδήματος λοιπόν προς όφελος των μη προνομιούχων και σαν να μην έφτανε αυτό το

χτύπημα στην οικονομική πολιτεία της Δεξιάς, η οποία ακολουθούσε αυστηρή δημοσιονομική πολιτική προς τις λαϊκές τάξεις και χαλαρή απέναντι στους εκπροσώπους των πυλώνων της εξουσίας της, το ΠΑΣΟΚ προχωρά σε θεσμικές παρεμβάσεις που αναδιατάσσουν το αστικό κρατικό οικοδόμημα: οι «μη προνομιούχοι», οι οποίοι μέχρι τότε ήταν αποκλεισμένοι από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων, καλούνται να αναλάβουν το μέρος της εξουσίας που η κομματική γραφειοκρατία τους επιτρέπει. Τα μεσαία στρώματα στα αστικά κέντρα μετατρέπονται σε εξουσιαστικό μοχλό – πλέον το κόμμα τροχιοδρομείται στις ράγες της κρατικοποίησής του.

Από την άλλη, η πολιτική που ο Ανδρέας Παπανδρέου ακολούθησε στη σχέση της χώρας με την ΕΟΚ και η επιτυχία της μεταφοράς πόρων στον ευρωπαϊκό νότο (πολιτική που ολοκληρώθηκε με τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα) έδωσαν ανάσα στον αγροτικό κόσμο που μέχρι τότε ήταν έρμαιο στις διαθέσεις των μεσαζόντων. Τα αγροτικά στρώματα αποφασίζουν (είτε σωστά είτε λανθασμένα) για το μέλλον τους και διαμορφώνουν την αντίληψη «των αφεντικών του εαυτού τους».

Κάτοικοι της πόλης και της περιφέρειας συμμετέχουν στο «κτίσιμο της νέας Ελλάδας». «Κτίσιμο» βέβαια που θέλει το καύσιμό της, το ουίσκι. Πλέον το σκωτσέζικο ποτό δεν είναι προνόμιο της ελίτ, τα μέλη της οποίας συνήθιζαν να το απολαμβάνουν σε πλατύγυρο ποτήρι με χοντρό πάτο όταν έπαιρναν τις καίριες αποφάσεις για τους «πληβείους». Η ώρα της Αλλαγής σήμανε και τον «εκδημοκρατισμό» της κατανάλωσης του ουίσκι. Σε όλη την επικράτεια το νέο ηγεμονικό στρώμα κάνει πράξη το προεκλογικό σύνθημα «Το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση – Ο Λαός στην εξουσία» και διαμορφώνει έναν τρόπο ζωής που αντιστοιχεί στο πνεύμα των επιταγών της εποχής του. Η Δεξιά πλέον δεν μπορούσε να βρει παρηγοριά ούτε στο ουίσκι, καθώς το χοντρόπατο ποτήρι αντικαταστάθηκε από πλαστικό. Και η μοναδική χρήση πλαστικού που επέτρεπαν οι δεξιοί ήταν στις σημαίες και στα συνθήματά τους.

Doc Ville

el-gr

2021-10-17T07:00:00.0000000Z

2021-10-17T07:00:00.0000000Z

https://epaper.documentonews.gr/article/282832194302843

Documento Media