Καθώς τα σχόλια των αμυντόρων και των αρνητών της γλυπτικής δημιουργίας της Αφροδίτης Λίτη εξακοντίζονται ένθεν κακείθεν, το Documento αναζήτησε τον καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης του ΕΚΠΑ Μάνο Στεφανίδη προκειμένου να ζητήσει την άποψή του.

Θεωρείτε ότι το γλυπτό της Αφροδίτης Λίτη είναι καλή αφορμή για να ανοίξει μια συζήτηση με πολλές παραμέτρους;

Η πρόσφατη υπόθεση του μνημείου για τη Μαρία Κάλλας θίγει μια σειρά ευρύτερων ζητημάτων. Ας πούμε, το θέμα του δημόσιου χώρου και πώς και ποιοι τον διαχειρίζονται. Επίσης, το τεράστιο ζήτημα της δημόσιας γλυπτικής και των αισθητικών παραμέτρων που πρέπει να τη διαμορφώνουν. Και βέβαια την παρουσία ενός κράτους του ωραίου, το οποίο οφείλει να λειτουργεί ρυθμιστικά και να είναι εντέλει ο θεσμικός υπεύθυνος για όλα τα παραπάνω.

Ποια είναι η θέση σας απέναντι στο γλυπτό της Λίτη;

Στην περίπτωσή μας έχουμε ένα «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» και μάλιστα σε φιλελεύθερο κρεσέντο. Αν προτιμάτε το σινεμά από το θέατρο, σας παραπέμπω στο «Ιδιωτικά βίτσια, δημόσιες αρετές». Οποιος έχει την αγαθή ή την πονηρή πρόθεση – από την κυβέρνηση της Κίνας έως το τελευταίο φιλοπρόοδο σωματείο– μπορεί να στήνει γλυπτά ή πράγματα που μοιάζουν με γλυπτά οπουδήποτε. Κυρίως ως μνημεία χωρίς μνήμη και με παχυλή άγνοια. Και το λέω αυτό γιατί 500 μέτρα πιο κει από το γλυπτό αισθητικής Πατούλη υπάρχει το πολύ καλό και ζυγισμένο – μετρημένο γλυπτό της Ασπασίας Παπαδοπεράκη το οποίο έχει στηθεί πριν από μια εικοσαετία και θα όφειλαν και οι δημοτικές αρχές και η ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού να το γνωρίζουν, πράγμα που όμως δεν συνέβη. Το συγκεκριμένο γλυπτό της κ. Λίτη αποδεικνύει πως η γλύπτρια δεν έχει σχέση με το αντικείμενο. Θέλω να πω, δεν έχει εμπειρία φιγούρας στημένης στον δημόσιο χώρο. Και είναι κρίμα γιατί μοιραία γίνονται συγκρίσεις με τον αείμνηστο σύζυγό της, τον πολύ μεγάλο γλύπτη Γιώργο Λάππα. Αυτό το αλά Τζεφ Κουνς χρυσό έργο δείχνει περισσότερο εκφραστική αδυναμία παρά πλαστική δύναμη. Και βέβαια το όλο αποτέλεσμα επιδεινώνει η πολύ άσχετη βάση και η ακόμη πιο κακή θέση στην οποία στήθηκε.

Ομως η κυβέρνηση συμπαρίσταται ασμένως και χειροκροτεί μαζί με τη δημοτική αρχή γιατί αυτό είναι κυρίως που θέλουν. Δηλαδή κάποιον ιδιώτη να τους απαλλάξει και από την ευθύνη να επιλέγουν αυτοί πώς και με τι θα στολίζουν την πόλη. Ακόμη και το αναβατόριο στην Ακρόπολη το ανέθεσε σε κάποιον χορηγό, λες και δεν μπορούσε η πολιτεία να αναλάβει το κόστος των 750.000 ευρώ. Αρα όλα γίνονται για την τελική φωτογραφία με τον υπουργό και τον χορηγό και την τελική ταμπέλα που θα γράφει το όνομα της εταιρείας, της φίρμας ή απλώς του συγκινημένου φιλότεχνου. Μάλιστα όσο πιο κοντά είναι το έργο στα ιδεώδη του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, δηλαδή την εύκολη ανάγνωση, την ακόμη πιο εύκολη εντύπωση και την ευκολότατη προπαγάνδα, τόσο το καλύτερο. Για τέχνη θα μιλάμε τώρα;

Υπάρχουν παραδείγματα «θεμιτών» παρεμβάσεων στον δημόσιο χώρο;

Φυσικά υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες οι κρατικοί θεσμοί και ο καλλιτέχνης λειτούργησαν όπως θα έπρεπε έτσι ώστε τα συγκεκριμένα μνημεία να στηθούν με τη σωστή χωροθετική τους διαμόρφωση στην πρωτεύουσα. Εχω κατά νου ένα πιο πρόσφατο και ένα παλαιότερο παράδειγμα: αναφέρομαι στον έφιππο Μεγαλέξανδρο του αείμνηστου Γιάννη Παππά, τον οποίο ο αρχιτέκτονας Παντελής Νικολακόπουλος έστησε και φώτισε υποδειγματικά έξω από τους Στύλους του Ολυμπίου Διός στη συμβολή Βασιλίσσης Αμαλίας και Σοφίας. Το άλλο παράδειγμα αναφέρεται στο υδάτινο γλυπτό που έστησε ο επίσης αείμνηστος Γιώργος Ζογγολόπουλος στην πλατεία Ομονοίας κερδίζοντας το πρώτο βραβείο πανελλήνιου διαγωνισμού και συνεργαζόμενος άψογα με έναν διακεκριμένο αρχιτέκτονα της εποχής. Ολα αυτά στο όχι μακρινό 1960 και επί πρωθυπουργίας ενός ανθρώπου που έχει προσφέρει πολλά στον πολιτισμό, παρά τα περί του αντιθέτου λεγόμενα, του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Οι συγκρίσεις και τα συμπεράσματα δικά σας…

Στο βάθος της συζήτησης βρίσκεται η διαχρονική υποβάθμιση των καλλιτεχνικών μαθημάτων και της ιστορίας της τέχνης ως ιστορίας του πολιτισμού από τα σχολεία μας. Πολιτικοί, νέοι και παλαιότεροι, κοινωνία ημιμαθής, δίχως αισθητικές αναφορές και καλλιτεχνική αγωγή, διαχειρίζονται όπως όπως ένα γούστο που τους το διαμόρφωσε η ιδιωτική τηλεόραση. Δεκαετίες τώρα…

«Πολιτικοί, νέοι και παλαιότεροι, κοινωνία ημιμαθής, δίχως αισθητικές αναφορές και καλλιτεχνική αγωγή, διαχειρίζονται όπως όπως ένα γούστο που τους το διαμόρφωσε η ιδιωτική τηλεόραση»