Εν συντομία

Ιστορική έχει χαρακτηριστεί η συμφωνία για την επιβολή του παγκόσμιου εταιρικού φόρου, όμως έχει αφήσει πολλά παραθυράκια για φοροαποφυγή στους μεγάλους μονοπωλιακούς ομίλους.

Γιατί ενδιαφέρει

Η φορολογική κούρσα προς τα κάτω έχει καταστρέψει οικονομίες και κοινωνίες οδηγώντας στην αποβιομηχάνιση, την αποεπένδυση και την ανεργία. Η επιβολή ενιαίου φόρου στοχεύει να αντιστρέψει την υπάρχουσα τάση.

Στις 5 Ιουνίου οι G7 συμφώνησαν στην επιβολή ενός παγκόσμιου ελάχιστου εταιρικού φόρου ύψους τουλάχιστον 15%. Η συμφωνία που επιτεύχθηκε εν είδει συμβιβασμού εμπεριέχει πολλούς αστερίσκους υπέρ των πολυεθνικών. Αν και πρόκειται για βήμα προς τα εμπρός, σε καμία περίπτωση δεν κατοχυρώνει τα φορολογικά συμφέροντα των κυβερνήσεων με βιώσιμο τρόπο.

Η συμφωνία έχει δύο σκέλη. Πρώτον, κατοχυρώνει φόρο τουλάχιστον 15% στις μεγαλύτερες επι

χειρήσεις. Δεύτερον, ένα ποσοστό των εταιρικών κερδών θα επιστρέφεται ως διαφορά στις χώρες καταγωγής όπου πωλούνται τα προϊόντα ανεξαρτήτως φυσικής έδρας. Με λίγα λόγια, αν η Apple φορολογείται με 12,5% στην Ιρλανδία, θα πληρώνει 2,5% φόρο επί των κερδών στις ΗΠΑ ως διαφορά.

Ταυτόχρονα, μια εταιρεία θα πληρώνει ετησίως φόρο ύψους τουλάχιστον 15% σε κάθε χώρα στην οποία δραστηριοποιείται. Είκοσι τοις εκατό οποιουδήποτε κέρδους πάνω από αυτό θα ανακατανέμεται και θα φορολογείται στις χώρες όπου λειτουργεί, σύμφωνα με το ανακοινωθέν της G7.

Βέβαια, το κρίσιμο σημείο είναι ότι στη συμφωνία εμπεριέχεται όρος που προβλέπει ότι για να φορολογηθεί μια εταιρεία θα πρέπει να έχει περιθώρια κέρδους τουλάχιστον 10% και αυτό θα το καθορίζουν οι ίδιοι οι εταιρικοί λογιστές. Ενα ακόμη σημείο που δεν ξεκαθαρίζεται είναι αν αυτή η συμφωνία αφορά τόσο τις μητρικές όσο και τις θυγατρικές εταιρείες.

Παραδείγματος χάριν, η Amazon έχει λιγότερο από 10% κέρδος, αλλά η εταιρική μονάδα Amazon Web Services (ψηφιακό νέφος – cloud) έχει κέρδη άνω του 10%. Εάν η συμφωνία αφορά τη μητρική εταιρεία, η Amazon δεν θα φορολογηθεί, εάν όμως αφορά τις εταιρικές μονάδες, τότε θα φορολογηθεί κανονικά.

Συγχρόνως έχουν ξεκινήσει ήδη τα πρώτα «παρατράγουδα». Το Αμερικανικό Κογκρέσο σε μεγάλο βαθμό εναντιώνεται στον νέο φόρο, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο πιέζει να εξαιρεθούν οι χρηματιστηριακές υπηρεσίες από τον νέο φόρο, εννοώντας το Σίτι του Λονδίνου.

Για να τεθεί η συμφωνία σε ισχύ θα χρειαστεί επίσημη κύρωση από το εκάστοτε κράτος, ενώ επιπλέον τεχνικές και νομικές λεπτομέρειες αναμένεται να δουλευτούν περαιτέρω. Στη συγκεκριμένη συμφωνία ενδέχεται να προσχωρήσουν επιπλέον χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία και η Ρωσία αφότου εισέλθουν στις συζητήσεις τον επόμενο μήνα.

Ο καθορισμός ενός τέτοιου μεγέθους ελάχιστου φόρου κινδυνεύει να γίνει de facto και ο μέγιστος φόρος, όπως παρατήρησε ο οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς, χαρακτηρίζοντας τη συμφωνία «ιστορική αλλά ανεπαρκή». Για τον «σταυροφόρο» κατά των υπεράκτιων εταιρειών Γκαμπριέλ Ζούκμαν η συμφωνία φέρνει τα πάνω κάτω διότι χτυπάει τα κίνητρα των πολυεθνικών εταιρειών, που αποθησαύριζαν τον πλούτο τους στους φορολογικούς παραδείσους, κα

ταστρέφοντας το υπάρχον στρεβλό αναπτυξιακό μοντέλο.

Οι στόχοι

Η συμφωνία αφορά συνολικά 8.000 πολυεθνικούς ομίλους και κυρίως ευελπιστεί να περιορίσει την οικονομική ισχύ των GAFA (Google, Amazon, Facebook, Apple), γεμίζοντας τα κρατικά ταμεία. Η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ και αρχιτεκτόνισσα της συμφωνίας Τζάνετ Γέλεν δήλωσε ότι Amazon και Facebook θα συμπεριληφθούν στον παγκόσμιο ελάχιστο εταιρικό φόρο, δίνοντας και το στίγμα ότι δεν θα αφεθούν να φοροαποφύγουν.

Το Ευρωπαϊκό Φορολογικό Παρατηρητήριο από τη μεριά του θεωρεί ότι ο νέος φόρος θα συμπεριλαμβάνει και εταιρείες πολλών κλάδων πέραν εκείνου της τεχνολογίας, από την ενέργεια, τις τηλεπικοινωνίες έως τις τράπεζες και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Ο νέος φόρος φιλοδοξεί να προσθέσει στα απανταχού κρατικά ταμεία δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια που έως τώρα αποθησαυρίζονται σε «εξωτικές» υπεράκτιες εταιρείες σε μέρη όπως οι νήσοι Κέιμαν.

Τα αίτια και οι συμβιβασμοί

Η επιβολή του παγκόσμιου ελάχιστου εταιρικού φόρου δεν έρχεται σε ουδέτερο πολιτικό χρόνο και δίχως πρωταγωνιστές. Η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν ξεκίνησε τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία και αυτό διότι η τρέχουσα υγειονομική κρίση έχει αφήσει πίσω της οικονομικά συντρίμμια.

Η κρίση του 2008 άφησε πολύτιμα μαθήματα στα αμερικανικά οικονομικά επιτελεία και θεωρείται ότι η λύση της μεγέθυνσης του χρέους διά του απεριόριστου τυπώματος χρήματος δεν μπορεί να συνεχιστεί αιωνίως δίχως άλλα εργαλεία. Αυτό γιατί η διόγκωση του δημόσιου χρέους επιβαρύνει τα δημόσια οικονομικά και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των οικονομιών ενόσω δεν βελτιώνει ουσιωδώς τη μεγέθυνση μιας οικονομίας, τουλάχιστον σε παραγωγική βάση.

Με άλλα λόγια, μπορεί το χρηματιστήριο να καλπάζει αλλά οι επενδύσεις και η πραγματική οικονομία μένουν στάσιμες. Κατά συνέπεια, η κεϊνσιανή προσέγγιση ανάπτυξης του Μπάιντεν οφείλει να αντιμετωπίσει τις ανισότητες και την αποεπένδυση, επιχειρώντας να αποφύγει τα λάθη του Ομπάμα.

Επομένως, η λύση των δημόσιων επενδύσεων και δαπανών στις υποδομές και στην κοινωνική πολιτική ήρθε ως μονόδρομος εφόσον οι ΗΠΑ θέλουν να ανταγωνιστούν την Κίνα αλλά και να χαλιναγωγήσουν την εσωτερική δυσαρέσκεια.

Αρχικός στόχος της αμερικανικής κυβέρνησης ήταν η επιβολή ενός φόρου της τάξης του 21%. Το τελικό 15% υπήρξε προϊόν συμβιβασμού ώστε να συναινέσουν οι χώρες που έχουν βασίσει το μοντέλο τους στην ελάχιστη φορολογία ώστε να καταστούν ελκυστικές στους πολυεθνικούς ομίλους.

Τέλος, το κεφάλαιο αυτήν τη φορά θα φορολογηθεί έως ένα σημείο και θα συνεισφέρει στην ανοικοδόμηση στη μετά πανδημίας εποχή, «σκοτώνοντας» παράλληλα ένα φάσμα του νεοφιλελευθερισμού.

Μπορεί να θεωρείται βήμα προς τα εμπρός, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν κατοχυρώνει αποτελεσματικά τα φορολογικά συμφέροντα των κυβερνήσεων