Documento Media

Πρίγκιπες παλαιοί και νέοι

Υπεροψία και κυνισμός τα συμπεριφορικά χαρακτηριστικά των «γαλαζοαίματων» του καπιταλισμού

Χάρη Αθανασιάδη

14 Μαΐου 1962. «Ηταν μια μέρα ηλιόλουστη και η Σοφία ήταν όμορφη. Το νυφικό της ήταν ένα δαντελλένιο όνειρο. Τη μακρυά ουρά κρατούσαν 6 παράνυμφοι, [ενώ] έξη νέοι κρατούσαν τα στέφανα επάνω από τα κεφάλια του νεαρού ζεύγους…». Νύφη η Ελληνίδα πριγκίπισσα Σοφία, γαμπρός ο Ισπανός πρίγκιπας Χουάν Κάρλος.

Η βασίλισσα Φρειδερίκη θα ήθελε πολύ αυτές οι αναμνήσεις της να περάσουν στα βιβλία της Ιστορίας, καταπώς συνέβαινε στον Μεσαίωνα και όπως συμβαίνει ακόμη στα παραμύθια της Disney. Ξέχωρα άλλωστε απ’ όσα ξόδεψε για τις περίλαμπρες τελετές, πίεσε την κυβέρνηση να προικίσει τη Σοφία με γερό κονδύλι από τον κρατικό προϋπολογισμό. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μουρμούρισε κάτι για πολιτικό κόστος, μα ενέδωσε – όφειλε τον πρωθυπουργικό του θώκο περισσότερο στον θρόνο παρά στον λαό.

Ατυχώς για τη Φρειδερίκη, στη συλλογική μνήμη δεν χαράχτηκε ο γάμος της κόρης της αλλά αυτό που συνέβαινε τις ίδιες ημέρες στους δρόμους της πρωτεύουσας: φοιτητές και μαθητές διαδήλωναν με κεντρικά συνθήματα «15% για την παιδεία», «Να σπουδάζουν κι οι φτωχοί» και, το ενοχλητικότερο όλων, «Προίκα στην παιδεία και όχι στη Σοφία». Οι πολλοί διεκδικούσαν να ορίζουν τις προτεραιότητες, τι ήταν άξιο και τι ανόητο. Ανόητες ήταν οι βασιλικές πομπές, άξιο το δικαίωμα στη μόρφωση όλων.

Την ίδια περίπου εποχή ένας Γάλλος κοινωνιολόγος, ο Πιερ Μπουρντιέ, ολοκλήρωνε την έρευνά του για την πρόσβαση των διάφορων κοινωνικών στρωμάτων στην ανώτατη εκπαίδευση. Η έρευνα εκδόθηκε το 1964 με τον κάπως θεατρικό τίτλο «Οι κληρονόμοι». Ο γιος ενός ανώτερου στελέχους του κράτους ή μιας μεγάλης επιχείρησης –διαπίστωνε ο Μπουρντιέ– έχει δύο φορές περισσότερες πιθανότητες να μπει στο πανεπιστήμιο από τον γιο ενός μεσαίου στελέχους, σαράντα φορές περισσότερες από τον γιο ενός εργάτη εργοστασίου και ογδόντα φορές περισσότερες από τον γιο ενός εργάτη γης. Και αυτό –συνέχιζε– εντείνεται όσο περνάμε από σχολές χαμηλού κύρους προς τις «μεγάλες σχολές» που διασφαλίζουν επαγγελματικές προοπτικές και κοινωνική αναγνώριση. Εκτός από τα περιουσιακά στοιχεία οι γόνοι της ανώτερης τάξης κληρονομούν επίσης την προνομιακή πρόσβαση στους πιο σημαντικούς από τους εκπαιδευτικούς θεσμούς.

Στις δυο τρεις επόμενες δεκαετίες εκπονήθηκαν εκατοντάδες έρευνες όπως αυτή του Μπουρντιέ σε

όλες τις χώρες της Δύσης και όλες τους κατέληγαν στο ίδιο απογοητευτικό συμπέρασμα: το σχολείο παρότι επίσημα λειτουργεί στη βάση της αξιοκρατίας, συνεισφέρει καθοριστικά στην αναπαραγωγή της κοινωνικής θέσης, τη διαγενεακή μεταβίβαση των προνομίων.

Λίγα χρόνια μετά τον Μπουρντιέ τα αιτήματα για γενίκευση της εκπαίδευσης βρήκαν έναν απρόσμενο υποστηρικτή. Ξεκινώντας από εντελώς διαφορετική πολιτική και ιδεολογική αφετηρία ο Αμερικανός οικονομολόγος Θίοντορ Σουλτς εξέδωσε ένα βιβλίο-συνταγή προς τις κυβερνήσεις, το «Επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο». Οι γνώσεις και οι δεξιότητες των ανθρώπων συνεισφέρουν στην οικονομική ανάπτυξη εξίσου σημαντικά με το παραδοσιακό κεφάλαιο. Επενδύστε στην εκπαίδευση και την έρευνα, παρότρυνε.

Κάπως έτσι η πίεση των κάτω συνάντησε την αποδοχή των πάνω και τα πανεπιστήμια άρχισαν να ανοίγουν τις πόρτες τους για ολοένα και περισσότερους. Στην Ελλάδα του 1960 οι φοιτητές αριθμούσαν περίπου 26.000. Σήμερα, εβδομήντα χρόνια αργότερα, ανέρχονται σε 730.000, εκ των οποίων οι 100.000 είναι μεταπτυχιακοί. Κατέχουμε τη 13η θέση στην Ευρώπη· πιο κάτω από τη Γαλλία, πιο πάνω από τη Γερμανία. Καλή θέση για μια χώρα που σε όλους τους υπόλοιπους δείκτες αγκομαχά στις τελευταίες αράδες.

Καλή για όλους; Ως φαίνεται, όχι. Ο επικεφαλής του οικονομικού επιτελείου του πρωθυπουργού εξέφρασε με αφοπλιστική ειλικρίνεια τη δυσθυμία της άρχουσας τάξης για την είσοδο των πολλών στον εκπαιδευτικό στίβο. «Εγώ» είπε «δεν θα προσλάμβανα κάποιον με διδακτορικό αν μου έκανε αίτηση, γιατί δείχνει ότι πιθανώς να είναι κάποιος άνθρωπος ο οποίος δεν έχει απαραιτήτως όρεξη για δουλειά». Λεπτομέρεια: παρότι διδάκτορας και ο ίδιος, δεν εμπίπτει στον κανόνα του ανόρεκτου, εφόσον κατανοεί εαυτόν αυτονοήτως ως εργοδότη. Ο ίδιος και οι όμοιοί του δεν κινδυνεύουν από την οικονομική ύφεση.

Η οικονομική ύφεση σαρώνει την Ευρώπη εδώ και δυο τρεις δεκαετίες, ενώ η κραταιά σοσιαλδημοκρατία συρρικνώθηκε όταν δεν μεταλλάχτηκε στο αντίθετό της. Στο κενό που άφησε αναφύεται ξανά η έγνοια των ισχυρών να ανακόψουν την κοινωνική κινητικότητα – να ανακόψουν την πίεση για κοινωνική κινητικότητα. Μην ψάχνετε τη φανταχτερή βασίλισσα, μην ψάχνετε τους πρίγκιπες. Τον άχρωμο τεχνοκράτη αναζητήστε. Δεν του φαίνεται, μα έχει την ίδια υπεροψία με τους πάλαι ποτέ ευγενείς, την ίδια εμμονή να υπενθυμίζει στους πολλούς τη θέση που τους αναλογεί. Και καταφανώς μεγαλύτερο κυνισμό από εκείνους.

Αντίβαρο στη συρρίκνωση της δημόσιας σφαίρας, αντίσταση στον ευτελισμό του πολιτικού βίου, λόγος ενάντιος στη συρρίκνωση του δημόσιου χώρου σε όλες τις μορφές του

Στην Ελλάδα οι φοιτητές ανέρχονται σε 730.000, εκ των οποίων οι 100.000 είναι μεταπτυχιακοί. Κατέχουμε τη 13η θέση στην Ευρώπη, πάνω από τη Γερμανία

Ville Παρέμβαση

el-gr

2021-05-16T07:00:00.0000000Z

2021-05-16T07:00:00.0000000Z

https://epaper.documentonews.gr/article/282703344982857

Documento Media